Medalion z wizerunkiem Karola Levittoux

Medaliony w sztuce europejskiej zaistniały w 1. połowie XIX w. Przedstawiały najczęściej płaskorzeźbiony portret postaci historycznych i osobistości zasłużonych dla kraju. Ta nowa forma sztuki najwcześniej pojawiła się we Francji, a wśród jej twórców byli znani rzeźbiarze. Medaliony odlewane były w metalu na zlecenie osób prywatnych lub instytucji. Pełniły często rolę portretów rodzinnych, które wieszano na ścianach domów dla upamiętnienia bliskich osób.

Prezentowany medalion przedstawia wizerunek Karola Levittoux (1820–1841), polskiego działacza niepodległościowego, który po aresztowaniu i brutalnym śledztwie w celi warszawskiej cytadeli popełnił samobójstwo. Nie chcąc wydać towarzyszy, podpalił siennik i zginął w ogniu. Wieść o jego bohaterskiej śmierci obiegła całą Europę, wywołując powszechne potępienie caratu. Śmierć Karola Levittoux zrodziła romantyczną legendę poświęcenia dla Ojczyzny, opiewaną w poezji i sztuce. Do jego czynu odwołuje się Cyprian Kamil Norwid w wierszu Burza i fragmencie dramatu Za kulisami, a Jerzy Andrzejewski pod wpływem dramatu Norwida zatytułował swoją powieść Popiół i diament. Postać Levittoux zainspirowała wielu poetów, takich jak Władysław Syrokomla, Mieczysław Romanowski, Roman Zmorski, Jan Kanty Radecki, Jerzy Czech, do napisania o nim wierszy. Przejmująco o bohaterze śpiewał bard Solidarności – Przemysław Gintrowski, a malarz Antoni Kozakiewicz uczcił jego pamięć obrazem Śmierć Karola Levittoux (reprodukcja Walerego Rzewuskiego w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie).

Medalion jest dziełem Henryka Levittoux (1822-1879), brata Karola, wziętego warszawskiego lekarza, filozofa i artysty, który w latach 1844-1858 przebywał w Paryżu. Studiował tam medycynę i zajmował się medalierstwem. Wygrawerowana inskrypcja pod portretem jest hołdem złożonym bratu przez autora medalionu.

Genowefa Horoszko