Maska satimbe

Maska satimbe zakładana na twarz stanowi całość z kompletnym strojem. Słowo satimbe pochodzi z języka dogo-so i dosłownie oznacza „nałożoną siostrę” (w domyśle: na głowę). W języku obrzędowym sigi-so nazywa się tę maskę awa danu, czyli maska z drewna.

Interpretacja satimbe jest bardzo skomplikowana, bowiem na każdym kolejnym etapie wtajemniczenia, którego obrzezani mężczyźni dostępują na przestrzeni wielu lat, jej postać jest na nowo odczytywana i interpretowana.

Pierwszy poziom wtajemniczenia sytuuje ją w świecie Andumbulu – niskorosłych, mitycznych mieszkańców buszu. Postać na zwieńczeniu to wizerunek kobiety Andumbulu, która odkryła czerwone włókna i użyła ich do zamaskowania się. Mężczyźni na jej widok ogromnie się przerazili i odebrali jej włókna. Kolejny stopień nauczania tłumaczy tę postać jako Dogonkę o imieniu Satimbe, która ukradła Andumbulu maski. Wkroczyła do swojej wioski przystrojona w ten łup i podobnie jak kobieta Andumbulu przestraszyła mężczyzn, którzy uznali, że maski są niebezpieczne dla kobiet i zaanektowali je dla siebie. Na pamiątkę tego wydarzenia umieszczają przedstawienie Satimby na masce, a mężczyzna w niej tańczący otwiera korowód masek.

Na kolejnym etapie wtajemniczenia maska ta interpretowana jest jako wyobrażenie Yasigine, „siostry masek” – jedynej kobiety mogącej przebywać w towarzystwie masek i jedynej, która może uczestniczyć w święcie Sigi – wielkiej uroczystości odbywającej się co 60 lat. Na kolejnym szczeblu poznawania tajników wiedzy Dogonowie dowiadują się, że pierwszą Yasigine była Yasigi – bliźniacza siostra Yurugu (Ogo), córka Ammy pochodząca z tego samego pokolenia co Nommo.

Podobnie jak inne maski dogońskie satimbe tańczy w trakcie świąt pogrzebowych Dama kończących długi okres opłakiwania zmarłego.

Ewa Prądzyńska