Dom Abrahama Rinbauma w Breslau

Siedmiokadrowa plansza do albumu ,,Kurt Ueberschaer i Golem'' z 2021 r., z serii komiksów o komisarzu Ueberschaerze Krzysztofa Masiewicza (scenariusze) i Janusza Pawlaka (rysunki).

Jak sygnalizuje tytuł, wątkiem centralnym dla akcji komiksu, skądinąd osadzonej w całej sieci nawiązań do kultury popularnej pierwszych dziesięcioleci XX wieku, jest istnienie tajemniczej człekokształtnej postaci o ogromnej sile. To wątek wzięty z legend środkowoeuropejskich Żydów, które funkcjonowały już w średniowieczu, a spetryfikowały się w XVII w.: o golemie (hebr. nieforemna masa), czyli ożywionym ,,sztucznym człowieku''.

Najbardziej znanym dziś literackim ujęciem legendy jest powieść Gustava Meyricka z 1915 r., która już w dwudziestoleciu międzywojennym została dwukrotnie zekranizowana (w 1920 r. – film w reż Paula Wegenera i Henrika Galeena; w 1937 r. – film Juliena Duviviera). Jak przypominają autorzy hasła ,,Golem'' w ,,Polskim słowniku judaiustycznym'', Bogdan Kos i Rafał Żebrowski (dostęp do wersji internetowej hasła: 16.02.2022) – ,,W nowożytnej literaturze żydowskiej najbardziej znanym nawiązaniem do motywu g. jest poemat dramatyczny H. Leiwika, oparty na podaniu o Jehudzie ben Becalelu Loewie, Golem (napisany w 1917–1920, wyd. 1921), który wszedł do klasyki literatury światowej [...]".

Prezentowana plansza jest w komiksie Masiewicza i Pawlaka pierwszą z motywu rabina wrocławskiego Abrahama Rinbauma. Rabinowi – o czym czytający komiks dowiadują się w dalszej części sceny – skradziono z tajnych pomieszczeń w domu kartkę ze słowem ożywiającym Golema (w wersjach legendy o Golemie na kartce zapisane było Imię Boga).

Na planszy widoczny główny bohater komiksu (i serii) komisarz Ueberschaer oraz rabin; w ostatnich kadrach wchodzą do ukrytej przestrzeni. Szata rabina – to tałes (jakkolwiek paski powinny ciągnąć się wzdłuż krótszego boku i tylko przy nim. Skądinąd samo ubranie rabina w takich okolicznościach w tałes – który zakłada się tałes tylko na modlitwy – jest również pewnym uproszczeniem).

Rysunek Janusza Pawlaka jest bardzo szczegółowy, artysta kontur wypełnił kreskowaniem (zacienienia) lub zaczernieniami obszernych fragmentami kadrów (ciemność). Plansza nie zawiera liternictwa, zapisane jedynie onomatopeje (w kadrze 5, w kadrze 7). Oryginalna plansza ujawnia warsztat rysownika: w warstwie pod tuszem widoczny jest rysunek roboczy (wydruk) – bladoniebieskie kreski; przy krawędziach karty dostrzec można wychodzące poza krawędzie kadrów grube kreski z zamalowań; na czerni tła w kadrach 1, 6 i 7 odznaczają się robocze oznaczenia krzyżykowe (łącznie 5).

Przemysław Kaniecki