Krajobraz z wodospadem

W Krajobrazie z wodospadem, w sposób czytelny wyraziła się zdolność Jacoba Ruisdaela do ukazywania przestrzeni i sił przyrody. Talent tego najwybitniejszego z pejzażystów holenderskich 2. poł. XVII w., najpełniej realizował się, na zasadzie kontrastu, w widokach odstających od monotonii krajobrazu ojczystego, jego wyobraźnię twórczą inspirował bowiem szczególnie motyw wodospadu, spadającego z ukoronowanego świerkami skalistego zbocza góry. Nieznany krajobrazowi Holandii element, przeszczepił na grunt niderlandzki Allaert van Everdingen, który ok. 1640 roku odwiedził Szwecję. Warsztat Ruisdaela kształtowały wpływy rodzinne, a także podróż do Niemiec, którą odbył na początku lat 50-tych XVII w. ze swoim przyjacielem Nicolaesem Pieterszem Berchemą.

Komponując Krajobraz Ruisdael mistrzowsko operował spiętrzonymi diagonalami z definicji implikującymi napięcie. Rzeczowość obserwacji łączy z liryzmem, tym subtelniejszym, że nie wspartym fabułą. Emocje zawiera w samym motywie pejzażowym i w doborze środków malarskich, rozkładzie świateł i cieni, walorów i stłumionych jakości barwnych. Naszkicowane lekkim dotknięciem pędzla, niemal niedostrzegalne sylwetki ludzkie, wzmagają urok niedopowiedzeń dzieła, które traktować można jako wyraz zadumy nad istotą czasu i hymn sławiący potęgę przyrody. Wrażenia intensyfikują się wzajemnie; na pozór uśpiona natura zdaje się epatować poczuciem zagrożenia, które malarz zaklina w złowieszczych chmurach, poszarpanych grzbietach górskich, huku spadającego wodospadu.

Sam Goethe oddał hołd Jacobowi jako poecie. Mawiano, że nawet drzewa, traktowane dotąd czysto dekoracyjnie, artysta zdaje się przepajać osobowością. Owo pogłębianie realizmu obserwacji wrażliwością odczucia należy do największych jego zasług. Malarstwo Ruisdaela pociągało, i nadal tak oddziałuje, nastrojem melancholii i smutku, tym prawdziwszego, że często doświadczanego przez artystę, który nie zaznał w życiu szczęścia, tworzył nie mając powodzenia a umarł w przytułku.

Dominika Walawender-Musz