Galeria Rzeźb

Nazwy historyczne: „Galerya” (inwentarze zamku z  lat 1802, 1862), „Galerja z rzeźbami” (Spis inwentarzowy ruchomości zamku łańcuckiego, 1929 r.).
Nazwy inne: brak
Czas powstania: około 1792 r.
Architekci: Jean François Thomas de Thomon (1759–1813).
Artyści: wykonawcy wystroju nieznani

Wnętrze to mieści się na pierwszym piętrze łańcuckiego zamku, w jego południowym skrzydle. Należy do zespołu sal reprezentacyjnych zamku. Jest to pomieszczenie na planie prostokąta, ze ściętymi narożami od południa, oświetlone sześcioma wysokimi, prostokątnymi oknami. Urządzone zostało około 1792 r. z inicjatywy księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej (1736-1816), właścicielki zamku w Łańcucie - dla umieszczenia w nim części jej kolekcji rzeźb nabytych głównie podczas podróży księżnej do Włoch w latach 1785-1786.
Wystrój Galerii Rzeźb wykonano według projektu francuskiego architekta Jeana François Thomas de Thomon. Pod wpływem panującej w epoce klasycyzmu mody na antyk i rozwijającego się wówczas preromantycznego kultu dla natury, Galeria Rzeźb zaaranżowana została jako romantyczna ruina antycznej budowli. Jej ściany pokryto iluzjonistycznym malowidłem ukazującym wnętrze ruiny przekrytej treliażem oplecionym winną latoroślą. Na ścianach bocznych namalowano regularny wątek muru z dużych ciosów kamiennych sugerujących monumentalne wymiary budowli. Mur ukazano miejscami popękany i uszkodzony, z pnącymi się po nim pędami winnej latorośli. Na suficie namalowano treliaż opleciony winną latoroślą, przez który prześwituje błękitne niebo z chmurami. W kolorystyce wnętrza dominuje ciemnożółtawe tło muru oraz barwy roślinności: zieleń, błękit, brąz, czerwień. Widok budowli ujęty został w słonecznym blasku, co wyraziście podkreśla gra światła i cienia. Tuż przy wejściu do Galerii (od strony zachodniej), na wystającym z ruiny złomie skalnym namalowano napis: ANTIQUITATIS SACRUM HOC/ STUPENS QUIS CONDIDIT QUERIS/ GRATIAE DECENTES INDICABUNT/ NOMEN CARUM IPSIS (Pełen podziwu pytasz kto wzniósł ten święty przybytek starożytności, wdzięczne gracje wyjawią drogie im imię). W głębi pomieszczenia, u góry ściany północnej namalowano zniszczoną tablicę nagrobną poświęconą wielkiemu tragikowi greckiemu Aischylesowi. Kominkom wykutym w dwóch przeciwległych, krótszych  ścianach nadano nieregularny wykrój ciosów kamiennych. W ściany wmontowane są głazy i bloki kamienne, które stanowią rodzaj postumentów dla waz i rzeźb. Ponadto wmurowane są w nie fragmenty lapidarialne: płaskorzeźby, mozaiki z pejzażami i martwymi naturami.
W ścianie północnej – głównej, znajdują się trzy półkoliście zamknięte płytkie wnęki mieszczące zamontowane w 1911 r. drzwi lustrzane: od zachodu prowadzą one na zaplecze teatru, od wschodu są ślepe; środkową wnękę pokrywa malowidło z pejzażem z tegoż roku. Drzwi we wnękach bocznych zakryły cenne malowidła stanowiące część iluzjonistycznego wystroju Galerii powstałego w czasach księżnej Izabeli Lubomirskiej, przedstawiające widoki ruin antycznych budowli rzymskich: Term Karakalii (w zachodniej wnęce), świątyni Concordii na Forum Romanum (we wschodniej wnęce). Malowidła te odkryte zostały w 1993 r. (zob. B. Trojnar, Nieoczekiwane odkrycie, „Spotkania z Zabytkami” 1994, nr 5). Malowidło we wnęce środkowej z czasów Izabeli Lubomirskiej nie jest znane, zapewne wyobrażało ono podobny temat jak pozostałe kompozycje.
Wzdłuż ścian Galerii ustawione są marmurowe rzeźby z kolekcji księżnej Izabeli Lubomirskiej i kolejnych właścicieli zamku w Łańcucie – Potockich.

Bibliografia:
B. Trojnar, Rzeźba w Muzeum-Zamku w Łańcucie. Dzieje kolekcji, ekspozycja, katalog, Łańcut 2006).    

Opracowała
Barbara Trojnar