Bogurodzica Eleusa

Prezentowana ikona Bogurodzicy z Chrystusem Ocalenie Zagubionych została ozdobiona złoconym drewnianym okładem, oprawiona w ażurową ramę i umieszczona w przeszklonym drewnianym kiocie. Źródłem tego przedstawienia spopularyzowanego w Rosji od XVIII w. był  tekst spisany na wschodzie chrześcijaństwa w VII w. Opowiadanie „Skrucha Teofila ekonoma cerkiewnego w mieście Aden” dotyczyło sługi domu biskupiego, który niesprawiedliwie oczerniony i wydalony, bluźnił Bogu w poczuciu krzywdy i podpisał cyrograf z diabłem. Opamiętawszy się żałował za grzech modląc się przed nieokreśloną ikoną Bogurodzicy, która zwróciła mu cyrograf wraz z obietnicą odpuszczenia winy. W opowiadaniu, znanym w rosyjskim prawosławiu od XVII w., Bogurodzica po raz pierwszy została nazwana Ocaleniem Zagubionych. Rosyjski pierwowzór ikony wiąże się z historią ocalenia od zamarznięcia Teodora Obuchowa, który wracając z podróży do domu w dniu Chrztu Pańskiego zabłądził w zamieci śnieżnej, zrozumiawszy beznadziejne położenie puścił wolno konie, położył się na saniach i kierując myśli  ku Bogurodzicy ślubował fundację ikony za ocalenie życia. Podróżny został odnaleziony przez człowieka wyprowadzonego z domu głosem Bogurodzicy. Ocalony Teodor dotrzymał obietnicy, zamówił do cerkwi w rodzinnej wsi Bór kopię ikony Bogurodzicy z 1707 r. znajdującej się w cerkwi św. Jerzego w Wołchowie. Odtąd oba wizerunki zasłynęły cudami, a ich święto ustanowiono na 18 (5 lutego wg kalendarza juliańskiego). Ikony Bogurodzicy zwane Ocalenie Zagubionych, w odniesieniu do ludzi nie mających nadziei na ratunek, spopularyzowano w różnych wariantach. Dzieciątko może się pojawić zarówno po lewej, jak i po prawej stronie obrazu, postacie nie zawsze przytulają się policzkami, na niektórych wizerunkach Bogurodzica ma odsłoniętą głowę, z włosami opadającymi na ramiona, może Ona przyjąć postawę stojącą lub siedzącą z Jezusem stojącym na jej kolanach.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967