Cukiernica

Ewa Kramsztykówna (1879–1909) urodziła się w Sokołówce na Ukrainie, gdzie jej ojciec – Jakub Kramsztyk, magister nauk fizyczno-matematycznych, administrował cukrownią. Matką Ewy była Idalia vel Ida Apte, córka doktora Markusa Apte. Po śmierci rodziców oraz dwojga z czworga rodzeństwa (Wiktora i Anieli), opiekunem Ewy i jej o rok młodszej siostry Zofii został brat ojca, znany warszawski okulista, publicysta i pasjonat literatury – Zygmunt Kramsztyk. Dziadkami Ewy byli Izaak Kramsztyk, znany warszawski żydowski kaznodzieja i polski patriota, zwolennik społecznej, kulturowej oraz językowej asymilacji Żydów polskich oraz Sura Rywka vel Ewa z domu Frühling (używająca też imienia Salomea).
W latach 1879–1907 Ewa studiowała matematykę i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Była aktywna w Kole Matematyków Studentów UJ. Publikowała również artykuły naukowe, między innymi w czasopismach „Wszechświat” i „Kosmos”. W Krakowie mieszkała w pensjonacie Wandy Czajkowskiej, jej sąsiadem był między innymi Roman Dmowski, który był świadkiem na jej ślubie z innym bywalcem pensjonatu Franciszkiem Bujakiem (później jednym z najważniejszych polskich historyków gospodarczych XX wieku). Ewa i Franciszek pobrali się w 23 kwietnia 1903 r. w kościele Franciszkanów w Krakowie. Ślub pochodzącej z inteligenckiej, zasymilowanej rodziny żydowskiej z akademikiem o chłopskim pochodzeniu był wówczas w Krakowie wydarzeniem na tyle sensacyjnym, że został odnotowany w prasowej kronice towarzyskiej. Ewa zmarła młodo, zaledwie w wieku 30 lat, osierocając trójkę dzieci: Zofię Ewę, Jakuba i Stanisława. Można uznać, że stała się ofiarą ówczesnego stanu wiedzy medycznej. W sierpniu 1907 r., skręciła kostkę podczas spaceru w Tatrach. Ten banalny uraz starano się leczyć za pomocą najnowocześniejszych metod, w tym naświetlania promieniami Roentgena, co jedynie pogorszyło jej stan. Osłabiona długotrwałym i bezskutecznym leczeniem Ewa zmarła lna udar w Grado we Włoszech, niefortunnie wybranym na rekonwalescencję ze względu na panujące tam latem upały. Wspólną historię Ewy Kramsztyk i Franciszka Bujaka można prześledzić poprzez listy, które narzeczeni, a potem małżonkowie pisywali do siebie w latach 1902–1909. Korespondencja Bujaków została wydana w formie książki, z komentarzem Bogny Szafraniec (Listy Franciszka Bujaka i Ewy Kramsztyk 1902–1909, Toruń 2012). Cukiernica wyprodukowana przez znaną warszawską manufakturę Schiffers & Co (założoną w 1888 r. przez Andrzeja Bolesława Schiffersa) stanowiła część wyprawy ślubnej, którą Ewa Kramsztykówna otrzymała od swojej babki Sury Rywki vel Ewy Kramsztyk z domu Frühling. Cukiernica została opatrzona monogramem panny młodej („EK”). W zbiorze pamiątek po Ewie Kramsztyk Muzeum POLIN znajdują się także szczypce do cukru, które stanowią komplet z cukiernicą, oraz biała serweta, na której wyhaftowano monogram „EK”. To jedyne przedmioty ocalałe z wyprawy ślubnej Ewy Kramsztyk. Do zbiorów muzeum ofiarowała je wnuczka Ewy i Franciszka, Magdalena Bujak-Lenczowska. Cukiernica składa się z mosiężnego pokrytego platerem z bogato ozdobiony motywem florystycznym czworobocznego koszyka wspartego na czterech nogach oraz szklanego wkładu (również czworobocznego). Jego krawędź również jest nieregularna. Pośrodku każdego z boków koszyka, na owalnej tarczy znajdującej się w jego centralnej części, umieszony został monogram panny młodej. Na metalowym koszyku można odnaleźć sygnaturę wytwórni: „Schiffers & CO/GALW/Warszawa”.

Marta Frączkiewicz