Wałek do zwoju Tory (fragment)

Przemysłowiec Józef Hersz Szpiro (1880–1941) wywodził się z szanowanej chasydzkiej rodziny zamieszkującej Zgierz od połowy XIX wieku. Jego dziad, także Józef, który przeniósł się do Zgierza z Aleksandrowa, był bogatym kupcem drzewnym i właścicielem lasów. Związany był z dworami cadyków w Aleksandrowie, Górze Kalwarii i Kocku. Podczas powstania styczniowego został niesłusznie oskarżony o wspomaganie rosyjskiego zaborcy. Przed egzekucją uratował go, w ostatniej chwili, zgierski ksiądz, poświadczając brak winy. Ojciec Józefa Hersza, Rafał Jakub Szpiro (ok. 1849–1901), uzyskał honorowy tytuł admora (nasz pan, nauczyciel). Jego żona, Rywka z Lezerów (ok. 1850–1922), zwana była Rojcza Di Szpirita, czyli „piękna Rywka”. Doczekali się piętnaściorga dzieci (The book of Zgierz. An eternal memorial for a Jewish community of Poland, League City 2007, ss. 368–371).  Jeden z synów Rafała Jakuba, wspomniany Józef Hersz Szpiro, w 1922 r., na pamiątkę zmarłych rodziców, ufundował zwój Tory dla zgierskiej synagogi. Gdy w 1927 r. towarzyszył cadykowi Abrahamowi Mordechajowi Alterowi z Góry Kalwarii w podróży do Palestyny, zamówił u pochodzącego z Polski rzemieślnika Berysza Sztokera, dyski, które ozdobiły zwój Tory w zgierskiej synagodze.
Józef Hersz Szpiro zmarł w getcie łódzkim. Spoczywa na cmentarzu żydowskim w Łodzi. Wśród ofiar Zagłady znalazła się większość członków jego rodziny. Ocalała tylko jedna z córek, Ada Falk.
Zgierska synagoga, wraz z wyposażeniem, została spalona przez Niemców https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/z/323-zgierz/112-synagogi-domy-modlitwy-i-inne/90364-synagoga-w-zgierzu-ul-lodzka. Z pożogi ocalał jeden z  dysków, wykonanych w Palestynie. Zabrał go niemiecki żołnierz o nieustalonej tożsamości, który podarował go następnie swojemu dawnemu nauczycielowi, pastorowi Otto Michelowi. Znane są dalsze losy dysku. Po śmierci Michela wdowa po nim przekazała dysk do muzeum w Tybindze. W 2011 r. burmistrz Tybingi podczas uroczystej ceremonii zwrócił dysk potomkom Józefa, wśród których był syn Ady Falk, dr Avner Falk. Rodzina podjęła decyzję o przywiezieniu go do Polski. W 2015 r. wnuki: Avner Falk, Gili Haberberg, dr Ibby Mekhmandarov oraz prawnukowie Dorit Itzchaki i Ofer Berger podarowali go Muzeum POLIN.