Zygmunt I Stary

Prezentowany obiekt to kopia medalu z 1527 roku. Odlew został wykonany w połowie XIX wieku. Niestety dokładny czas i okoliczności jego wykonania nie są znane.

Przez długi czas za autora oryginału uważano Hansa Schwarza, uznawanego za pierwszego medaliera działającego na terenie monarchii Habsburgów. Sztuka medalierska, znana i ceniona w antyku, na wieki została praktycznie zapomniana. Dopiero w końcu XIV wieku zaczęła się odradzać na terenie Italii i Flandrii. Popularność zdobyła za sprawą włoskiego artysty Antonia Pisano, znanego również jako Pisanello, którego działalność przypada na pierwszą połowę XV wieku. Bardzo szybko znalazł naśladowców w niemal całej Europie. Na ziemiach polskich za pierwszy medal, we właściwym tego słowa znaczeniu, należy uznać dzieło nieznanego autora z 1508 roku zamówione przez biskupa wrocławskiego Jana Turzona.

Omawiany medal, przedstawiający króla Zygmunta I Starego, również jest dziełem nieznanego artysty. O czasie jego powstania informuje data umieszczona w napisie otokowym rewersu. Z kolei w otoku awersu umieszczono napis głoszący, że medal przedstawia Zygmunta I, króla Polski i ojca ojczyzny, którego wizerunek wykonano z natury w wieku lat 60. Jak się wydaje, jest to wierny portret Zygmunta Starego. Przekonuje o tym nie tylko wzmiankowany napis, ale i indywidualny rys wizerunku, w którym trudno dopatrzyć się nadmiernego upiększania postaci.

Nie do końca wierny rzeczywistości roku 1527 jest natomiast rewers medalu. W centralnym polu umieszczono na nim tarczę z herbem Królestwa Polskiego, której towarzyszą trzy tarcze herbowe ziem z Polską związanych oraz czwarta, z herbem Habsburgów. Nie budzi wątpliwości wizerunek tarczy z herbem Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rusi, natomiast tereny Prus Książęcych symbolizuje herb zakonu krzyżackiego. W 1527 roku nie odpowiadał aktualnej sytuacji politycznej. Dwa lata wcześniej zakon ten został na terenie Prus zlikwidowany, a księstwo zaczęło używać nowego, świeckiego herbu, przedstawiającego czarnego orła z koroną na szyi oraz literą S na piersi. Litera ta była inicjałem imienia Zygmunta Starego (po łacinie Sigismundus), jednak – co ważniejsze – symbolizowała zależność lenną księstwa od Polski. Dziwi również brak herbu Mazowsza, które w 1526 roku zostało przyłączone do królestwa Polskiego.

Leszek Poniewozik