Wisiorek

Prezentowany wisiorek został wykonany przez Tellemów – ludność autochtoniczną zamieszkującą masyw Bandiagara przed przybyciem Dogonów. Termin tellem jest przez Dogonów tłumaczony jako „ludzi, którzy byli pierwsi” lub „człowiek, który był tutaj przed nami”. Dogonowie wierzą, że kiedy opuścili swoją praojczyznę – kraj Mande i przybyli na teren masywu napotkali grupę ludzi, których nazwali Tellemami. Następnie zmusili ich do porzucenia swoich osad i przeniesienia się na dzisiejsze tereny Burkiny Faso.

Istnienie Tellemów i ich kultury zostało potwierdzone w trakcie badań archeologicznych prowadzonych przez holenderskiego archeologa Rogiera M.A. Bedauxa w latach sześćdziesiątych XX wieku. Archeolodzy uważają, że Tellemowie prowadzili gospodarkę zbieracko-łowiecką, bowiem kiedy zamieszkiwali masyw (XI–XV wiek) na obszarze tym występowały bogate w zwierzynę i rośliny lasy. Dogonowie wierzą, że gdy w XV wieku pojawili się na ziemiach Tellemów doszło między nimi do konfliktu. Dogonowie – jako lud rolniczy, wycinali rosnące lasy, które dawały pożywienie Tellemom. Informacje na temat tego sporu są do dziś przekazywane przez Dogonów w ich tradycji ustnej: „Kiedy Dogonowie przyszli tutaj, nie zgadzali się z Tellemami. Nasza praca to uprawianie ziemi, Tellemowie zaś zajmowali się polowaniem, zabijaniem zwierząt i jedzeniem ich. Nie rozumieliśmy się zbyt dobrze. Oni odeszli do Burkina”.

Wykopaliska prowadzone przez holenderskich archeologów potwierdzają, że na przełomie XV/XVI wieku populacja Tellemów poważnie się zmniejszyła. Świadczy o tym mniejsza liczba szkieletów znalezionych na cmentarzyskach Tellemów datowanych na ten okres. Uważa się, że przyczyniły się do tego wyprawy wojenne ościennych państw oraz klęski głodu. Ta niepewna sytuacja polityczno-ekonomiczna zmusiła Tellemów do pozostawienia domostw i opuszczenia masywu Bandiagara.

Katarzyna Findlik-Gawron