Judyta z głową Holofernesa

Obraz nawiązuje do słynnej historii z czasów Nabuchodonozora opisanej w starotestamentowej Księdze Judyty. Temat podejmowany przez największych włodarzy pędzla na obrazie z kolekcji wilanowskiej zyskuje nową odsłonę. Kobieta, której imię Judyta, w wolnym tłumaczeniu, znaczyło „matka ojczyzny”, używając podstępu zabiła wrogiego narodowi żydowskiemu wodza Asyryjczyków, Holofernesa, uprzednio go w sobie rozkochując. Oglądamy ją na moment po dokonaniu straszliwego, choć odważnego i uzasadnionego historycznie czynu. W prawej, opuszczonej ręce dzierży miecz, równocześnie lewą ręką podtrzymując głowę Holofernesa, leżącą na czerwonej poduszce. Z tyłu służąca Abra. W tle rozciągnięta czerwona draperia. Autor nie dba jednak o historyczne prawdopodobieństwo strojów czy fryzur. Swym bohaterom każe nosić rażące przepychem (w tych okolicznościach) suknie i wymyślne nakrycia głowy. Wszystko to, w połączeniu z przesadnością mimiki i gestu, przywodzi na myśl aktorów występujących w sztuce teatralnej.

Obraz został zakupiony przez Muzeum jako dzieło z kręgu Alexisa Grimou. W twórczości tego malarza (ur. w Argenteuil 24 maja 1678) widoczne były wpływy Françoisa de Troy, jego pierwszego nauczyciela, od którego przejął zamiłowanie do ciepłej palety barwnej i prostych kompozycji. Grimou uczył się także u malarza i grawera Bon Boullogne, później zaś, pod wpływem kopiowania dzieł holenderskich, przyciemnił paletę i zainteresował się efektami luministycznymi. Właśnie ze względu na inspirację holenderskim malarstwem rodzajowym i portretowym oraz stosowanie technik światłocieniowych bywa nazywany „rembrandtem francuskim”. Jego fantastyczne portrety, bliskie są holenderskim tronie. Przedstawienie wilanowskie zdradza już elementy nowego, eleganckiego i dość powierzchownego stylu. Sam temat potraktowany został dość tradycyjnie, zgodnie z obowiązującą narracją, każącą widzieć w wydarzeniu biblijnym obraz niezłomności będącej w stanie skruszyć tyranię, a zwłaszcza siły i odwagi kobiet, które zdolne są do niesamowitych czynów. Uderza kontrast między dziecięcą wręcz niewinnością i świeżością oblicza Judyty, a pociemniałą, zastygłą w śmiertelnym grymasie twarzą asyryjskiego napastnika. Na obliczu służącej maluje się mściwa satysfakcja połączona z nieskrywanym obrzydzeniem. Daje to malarzowi okazję do zaprezentowania umiejętności psychologizowania fizjonomii.