Postać przodka

Sztuka Dogonów tworzona jest przede wszystkim dla celów religijnych. Według ich mitologii, twórcą wszechświata jest bóg Amma, jednak mieszkańcy Masywu Bandiagara poświęcają mu niewiele uwagi, koncentrując się na różnych przodkach, którzy są pośrednikami między żywymi a ostatecznymi siłami wszechświata. To z nimi związana jest większość dogońskich rytuałów. Wśród antenatów można wyróżnić kilka kategorii. Jedną z nich stanowią pierwsi przodkowie stworzeni przez Ammę – cztery pary doskonałych bliźniąt, od których wywodzi się cała ludzkość. Kolejną grupą, najliczniejszą, są zmarli członkowie wszystkich rodów nazywani wagem, co tłumaczy się dosłownie jako „ci, którzy są daleko”. Ostatnią kategorią są różni binu, przodkowie żyjący w czasach, kiedy ludzie byli nieśmiertelni.

Przodkom tym poświęcony jest jeden z kultów życia określany tą samą nazwą. Ołtarze upamiętniające nieśmiertelnych antenatów znajdują się wewnątrz specjalnych świątyń. Są to niewielkie, gliniane konstrukcje, z wejściem zwrócony na zachód i bogato dekorowaną fasadą. Na ołtarzach binu znajdują się drewniane figury oparte o ścianę świątyni, małe gliniane miseczki, miniaturowe drabiny, żelazne haczyki i bransoletki oraz drewniane laski domolo. W mitach opisujących pierwszy kontakt przodka ze swoim rodem, często jest mowa o drewnianych rzeźbach, dostarczonych przez antenata jako dowód sojuszu z żyjącymi potomkami. Rzeźby znajdowane w świątyniach binu mają różne formy i rozmiary. Uważa się, że przedstawiają jednego z nieśmiertelnych przodków lub pierwszego kapłana, ale według niektórych Dogonów reprezentują one różne aspekty bóstw Nommo, uważanych za ostateczne źródło duchowej siły binu.

Ewa Prądzyńska