Fotografia Naftalego Feigina z trzymanym na rękach wnukiem Andrzejem Krzysztofem Feiginem (Wróblewskim)

Zdjęcie wnuka i dziadka – małego Andrzeja Krzysztofa Feigina (od czasu wojny – Wróblewskiego; 1935–2012) i Naftalego Feigina (1882–1942?). Sfotografował ich najpewniej syn Naftalego, a ojciec Andrzeja Krzysztofa, Andrzej Feigin (Wróblewski).

Andrzej Wróblewski w wywiadzie-rzece ,,Być Żydem… Rozmowa z Dagiem Halvorsenem o Żydach i antysemityzmie Polaków” (wyd. Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1992) nakreśla obraz rodzinnej asymilacji, postępującej z pokolenia na pokolenie. Szczególnie przyspieszyła ona w trzech ostatnich pokoleniach Feiginów-Wróblewskich, prowadząc w pokoleniu dzieci Wróblewskiego do zupełnego oderwania się od żydowskich korzeni.

Żydem zasymilowanym był już dziadek Wróblewskiego, Aleksander Feigin, żyjący w drugiej połowie XIX w. i zmarły przed końcem I wojny światowej, w 1917 r. Skądinąd nie wiemy dokładnie, kiedy się urodził; w drzewach genealogicznych, które przygotowano na zlecenie rodziny w latach 90., funkcjonuje data 1855 r. i imię jego ojca: Eleazar, imię matki jest nieznane. Data ta pokrywa się z informacją podaną przez Andrzeja Wróblewskiego w ww. wywiadzie, że dziadek zmarł w wieku 63 lat, co oznaczałoby, że urodził się w 1854 lub 1855 r. (zob. „Być Żydem...”, s. 20). W archiwach zachowała się jednak inna metryka, i jest to jedyna znana metryka urodzenia kogoś o takim imieniu i nazwisku w tym czasie (jakkolwiek możliwe, że zachodzi przypadkowa zbieżność nazwisk): Mordki Aleksandra Fajgena, ur. w Lublinie w 1856 r. (zob. metrykę o numerze 372 w jednostce archiwalnej Archiwum Państwowego w Lublinie, Akta stanu cywilnego Okręgu Bożniczego w Lublinie za rok 1856, sygn. mikrofilmu 702750, dostęp 1.10.2021).

Mimo że Aleksander Feigin na pewno znał jidysz, w domu założonym przez niego i Rachelę (nie znamy nazwiska panieńskiego jego żony) mówiono raczej już tylko po polsku (zob. „Być Żydem…”, s. 20, 26, 27). Feiginowie mieszkali na Wileńszczyźnie. Aleksander był prawnikiem. Określał się jako socjalista, skądinąd jego brat działał w Polskiej Partii Socjalistycznej (tamże, s. 28). Również siostra dziadka, Emilia Feigin, była zasymilowaną Żydówką; jak wspominał Wróblewski: „udało jej się osiągnąć to, że jej dzieci, a więc kuzynowie mojego ojca, byli ludźmi wykształconymi. Jeden był lekarzem, drugi handlowcem, poznałem go, jak wrócił z Niemiec po 1933; córka była nauczycielką” (tamże, s. 26–27). Dalej zaś dodał o ciotce: „nie znała żydowskiego. Nie słyszałem, żeby dziadek czy babka zwracali się do niej po żydowsku. Żeby uzupełnić socjologiczny portret rodzinny: […] Długo była panną. Jak się później domyśliłem, miała przyjaciela z sąsiedztwa, nie-Żyda, kolegę ze studiów. Tak że w sensie obyczajowym była to już inna jakość” (tamże, s. 27).

Syn Aleksandra Feigina, a ojciec Andrzeja Wróblewskiego, Naftali Feigin zapewne znał jidysz, ale w domu go nie używał (tamże, s. 20). Tak jak jego żona, Berta z d. Awerbuch, wykształcenie medyczne zdobył w Warszawie. Notabene znamy tylko jego imię żydowskie, nie wiemy jednak, czy go używał; gdyby tak było, sytuacja stanowiłaby rzadkość, w zasymilowanych rodzinach posługiwano się imionami najczęściej polskimi.

W stosunku do synów rodzina spełniła tylko religijne minimum: zostali obrzezani i odbyli bar micwę. Co znamienne, Wróblewski wspomina, że dopiero właśnie w związku z bar micwą był po raz pierwszy w synagodze. „Kiedy przygotowywano mnie do aktu konfirmacji, musiano mi wyłożyć po polsku reguły, które zaczynają obowiązywać z chwilą osiągnięcia trzynastu lat, czyli stania się dorosłym mężczyzną” (tamże, s. 32–33).

Andrzej Krzysztof Feigin z kolei nie przystąpił już nawet do bar micwy. W wieku 13 lat miał już inne nazwisko, zachowane z okresu okupacji, Wróblewski, i nie utożsamiał się z żydostwem (o czym szerzej w nocie do kolejnego zdjęcia w zespole archiwalnym).

Zupełnie inną drogę tożsamościową obrał inny członek rodziny z pokolenia Andrzeja Wróblewskiego, Izaak Feigin (ur. 1911; technik elektronik, zapewne brat stryjeczny), który wyemigrował ze Słupcy do Izraela przed wojną (zob. zespół paszportowy w archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, sygn. 123/978, dostęp 5.11.2021).

Przemysław Kaniecki