Rozeta z kołpaka księcia Franciszka I (1577 - 1620)

Rozeta należy do kompletu trzynastu klejnotów, które stanowiły ozdobę otoku kołpaka księcia pomorskiego Franciszka I. Spośród sześciu rozet zdobionych pierwotnie perłami, tylko w dwóch perły zachowały do naszych czasów. Rozeta charakteryzuje się przestrzenną, trójpoziomową kompozycją. Jej podstawę tworzy lekko wysklepiony ażur o romboidalnym zarysie zbudowany z ornamentu schweifwerkowego, pokryty częściowo wielobarwną emalią, z dominacją czerwieni, bieli i błękitu, częściowo zaś pozostawiony w złocie i fakturowany. Drugi poziom to skupione w centralnej części cztery duże perły, rozdzielone wolutami o ząbkowanych grzbietach. U szczytu umieszczony został diament o szlifie tablicowym, w prostej kaszcie osadzonej na złotym czwórliściu.

Badacze wiążą formy rozet z kołpaka księcia Franciszka z twórczością hamburskiego złotnika Jacoba Moresa Starszego, wykonującego zlecenia m.in. dla królów Danii, elektorów saskich i książąt szlezwicko-holsztyńskich. W ogniwach naszyjników ze wzornika Moresa („Kleinodienbuch” z lat 1593-1602 ze zbiorów Staats- und Universitätbibliothek Hamburg) dostrzec można podobieństwo w kompozycji rozet, zwłaszcza klejnotów z perłami. Tam również można znaleźć analogie do poszczególnych motywów, z których zbudowano rozety, m.in. podobny typ ornamentu schweifwerkowego. Biorąc jednak pod uwagę rozpowszechnienie w Europie tego typu wzorów ornamentalnych dzięki drukowanym wzornikom oraz brak konkretnych wzorów, nie można jednoznacznie przesądzić kwestii atrybucji.

Monika Frankowska-Makała