Most St. Michel w Paryżu

Józef Pankiewicz należy do twórców, którzy na przełomie XIX i XX wieku doprowadzili do autonomizacji grafiki jako samodzielnej formy wypowiedzi artystycznej i oderwania jej od funkcji ilustracyjnej i reprodukcyjnej. Artysta stworzył około stu grafik, wśród których dominują pejzażowe reminiscencje z podróży i widoki odwiedzanych miast. Najczęściej stosowaną przez Pankiewicza techniką była akwaforta i sucha igła, które najlepiej wyrażały jego malarską wrażliwość. Pozorne ograniczenie grafiki, wynikające z zawężenia skali barwnej do czerni i bieli, nie stanowiło dla niego przeszkody. Dzięki malarskiemu doświadczeniu potrafił w równie doskonały sposób przełożyć na matrycę swoje impresjonistyczne doświadczenia, jak i poszukiwać czysto graficznych środków wyrazu. Widoki z podróży można przyrównać do kart szkicownika, w którym artysta pospiesznie rejestrował w ujęciach z natury odwiedzane miejsca, często przenosząc je bezpośrednio na płytę. Omawiana grafika została opublikowana w wydanej około 1906 roku w Paryżu tece Quatorze eaux-forte. Zawiera czternaście plansz graficznych, na których Pankiewicz obok polskiej brzozy przedstawił jedenaście widoków miejskich z Francji i dwa z Włoch. Zamieszczony w spisie prac tytuł oznaczonej numerem II planszy „Paris – Pont Notre Dame” jest błędny – grafika przedstawia most St. Michel w Paryżu, który został ujęty w lustrzanym widoku, co potwierdza stosowaną przez Pankiewicza metodę rysowania w plenerze – bezpośrednio na pokrytej werniksem płytce. Artysta skoncentrował się przede wszystkim na szczegółach pierwszego planu – cumujących w porcie des Grands Augustins barkach i siedzących przy nabrzeżu sylwetkach mężczyzn. Nad zabudową miejską góruje ujęta w głębi katedra Notre Dame. Ryciny z teki Quatorze eaux-forte należą do ostatnich prac graficznych w dorobku Pankiewicza, który w 1906 roku związał się z krakowską Akademią Sztuk Pięknych, obejmując katedrę malarstwa. Około 1909 roku słabnący wzrok zmusił artystę do całkowitej rezygnacji z uprawiania grafiki.

Anna Hałata