Gruszka

W zbiorach zamku łańcuckiego znajduje się szafa nazywana ze względu na swój kształt „gruszką”. Jej historia pozostaje zagadką, a informacje o meblu są skąpe. Szafa należała przed drugą wojną światową do zbiorów Potockich w Łańcucie. Dokładne oględziny „gruszki” umożliwiają poznanie kilku tajemnic. Forma mebla wskazuje na epokę rozwiniętego baroku. Przemawiają za tym między innymi zastosowane technologie wykonania i ślady po użytych narzędziach, chociażby profilowanie obłych segmentów szafy przez żłobienie drewna. Gruszkowata forma przypomina małą architekturę: uskokowe załamania opływowych płaszczyzn, kopułowe zwieńczenie, ozdobnie wyłamany i przerwany nad drzwiami gzyms. Szafa składa się z dwóch spiętych pionowo identycznych części. Umieszczone przeciwlegle pary drzwi sugerują, że wyeksponowany mebel miał być oglądany z każdej strony. Cała jego zewnętrzna powierzchnia jest oklejona politurowanym drewnianym obłogiem z orzecha kaukaskiego, a był to ceniony w meblarstwie materiał. Pomysłowość wykonania zaskakuje jeszcze bardziej po otwarciu szafy. Jej wnętrze przedziela poziomy blat. Pary drzwi, rozsuwanych na drewnianych prowadnicach, otwierają pod blatem dwa wnętrza o narysie symetrycznych półkoli. Właściwie dolna część szafy mogłoby służyć za samodzielny niższy mebel o kolistym blacie. Jego nadbudowę stanowi konstrukcja segmentowa, spinana mosiężnymi klamrami i zamykana górną parą przeciwległych drzwi osadzonych w taki sposób, by poszczególne skrzydła dały się łatwo zdjąć z mosiężnych zawiasów. Wysokiej klasy, drogi i okazały mebel można łatwo zdemontować i transportować. Pomysłowa konstrukcja, szlachetne tworzywo i kunszt wykonania wskazują, że szafę zrobiono na indywidualne zamówienie. Nie wiadomo gdzie i dla kogo powstała. Jedni znawcy sugerują, że była to szafa kredensowa, inni chcą w niej widzieć fajczarnię służącą do przechowywania fajek o długich.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967