Szeląg gdański Kazimierza Jagiellończyka

W okresie wojny trzynastoletniej z zakonem krzyżackim (1454–1466) ciężar finansowania działań zbrojnych w największym stopniu spadł na miasta pruskie. Już 6 marca 1454 roku w akcie inkorporacji Prus do Korony Kazimierz Jagiellończyk nadał czterem ośrodkom prawo wybijania monet. Były to: Toruń, Gdańsk, Elbląg i Królewiec. Główną monetą obiegową miał być szeląg, choć wybijano także denara. Początkowo monety, z racji dużej zawartości srebra zwane dobrymi szelągami, wybijano jedynie w Toruniu. Miały one obiegać na terenie Prus, ale były przyjmowane także na ziemiach polskich. Brak kruszcu oraz wzmagające się potrzeby finansowe doprowadziły do tego, że trzy lata później rozpoczęto emisję szelągów o niższej zawartości srebra. Gdańsk rozpoczął wybijanie tak zwanych złych szelągów na mocy dodatkowego przywileju z 15 maja 1457 roku. Na monetach umieszczono nowy herb miasta w kształcie dwóch krzyży pod koroną, który Gdańsk otrzymał od króla w tym samym roku. Aby zamanifestować związek miasta z Polską, na awersie umieszczono wizerunek orła jagiellońskiego z napisem KASIMIRVS DGR POLONIE (Kazimierz z bożej łaski król Polski). Na rewersie znalazł się wspomniany nowy herb miasta z napisem w otoku MONETA CIVITA DANCZIK (moneta miasta Gdańska), przy czym istniało wiele odmian skrótów stosowanych w obu napisach. Dodatkowo na gdańskich szelągach widnieją liczne znaki mincerskie, takie jak: kółko, gwiazdka, rozetka, trójliść, półksiężyc, lilia. Często umieszczano je parami na awersie i rewersie w górnej części monety. Prezentowana moneta jest miejscami słabo czytelna, lecz można stwierdzić, że ma rozetkę na awersie (nad głową orła) oraz zapewne kółko na rewersie (nad koroną herbu Gdańska).

Zarówno Gdańsk, jak i Toruń oraz Elbląg (Królewiec jeszcze w początkowej fazie wojny wycofał się z popierania unii z Polską) zachowały prawo wybijania monet także po zakończeniu działań wojennych. W efekcie były one emitowane do lat 20. XVI wieku. W związku z różnicami, jakie występowały pomiędzy monetami wybijanymi przez poszczególne miasta, w 1467 roku na zjeździe w Elblągu podjęto wspólną uchwałę o zrównaniu stopy menniczej. Postanowiono również, że jakość wybijanych monet będzie kontrolowana co kwartał. Nie wiadomo jednak, czy wspomniane decyzje weszły w życie.

Leszek Poniewozik