Półgrosz koronny Władysława Jagiełły
1431 — 1434
Muzeum Narodowe w Lublinie
Jest częścią kolekcji: Pieniądz na ziemiach polskich w średniowieczu
Początek wojny z zakonem krzyżackim zmusił Kazimierza Jagiellończyka do poszukiwania środków finansowych na jej prowadzenie. Jednym z nich był zysk z emisji monety. W konsekwencji w 1456 roku uruchomiono zamkniętą od 1444 roku mennicę koronną w Krakowie. Z powodu niedoboru kruszcu początkowo emitowano głównie denary o niskiej zawartości srebra, jednak już w styczniu 1455 roku na sejmie w Łęczycy podjęto decyzję o emisji półgroszy, których produkcję zawieszono za panowania Władysława Warneńczyka. Ich emisja miała zapewniać wymienialność lichych denarów na pełnowartościową monetę. Mimo takiego założenia wartość półgroszy stopniowo się pogarszała. Początkowo zarząd mennicy powierzono Stanisławowi Morsztynowi, który pełnił tę funkcję od 1456 do 1479 roku. Już w roku 1471 dokonano pierwszej dewaluacji półgrosza. Jego waga spadła z 1,58 g do 1,3 g. Kolejne obniżenie nastąpiło za czasów zarządu podskarbiego koronnego Piotra z Kurozwęk. Od 1479 roku waga półgrosza spadła do 0,92 g. Przy zachowaniu udziału srebra na poziomie około 75 procent do wybijania poszczególnych monet przeznaczano początkowo 1,184 g kruszcu, następnie 0,98 g, by za czasów Piotra z Kurozwęk dojść do poziomu zaledwie 0,689 g srebra. Pogorszeniu wartości monety towarzyszyło obniżenie jakości używanych stempli menniczych. Zmieniało się także podejście do ilości emitowanych monet. Za czasów Stanisława Morsztyna wybijano głównie denary, półgrosze zaś emitowano w niewielkiej ilości. Co więcej, po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 roku czasowo jeszcze bardziej zmniejszono produkcję, być może nawet zaprzestano ich wybijania. Gdy funkcję zarządcy mennicy krakowskiej objął Piotr z Kurozwęk, emisja półgroszy uległa gwałtownemu zwiększeniu przy jednoczesnym całkowitym porzuceniu produkcji denarów. Zarządca ten wprowadził, utrzymywany do XVIII wieku, zwyczaj sygnowania monet wybijanych w mennicy królewskiej znakiem podskarbiego koronnego. W miejsce stosowanych za czasów Stanisława Morsztyna oznaczeń literowych MK, TM i FM, których wymowa nie jest jasna, pojawiła się pięcioramienna róża nawiązująca do herbu Piotra z Kurozwęk. Utrzymywana do 1479 roku dość wysoka wartość półgroszy skłaniała do fałszerstw. W efekcie wśród zachowanych egzemplarzy z lat 1456–1479 większość to falsyfikaty.
Leszek Poniewozik
Autor / wytwórca
Rodzaj obiektu
moneta
Technika
bicie stemplem
Tworzywo / materiał
srebro
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Właściciel
Muzeum Narodowe w Lublinie
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
1431 — 1434
Muzeum Narodowe w Lublinie
1527
Muzeum Narodowe w Lublinie
1669
Muzeum Narodowe w Lublinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna