Topór kamienny

Kunsztownie wykonany topór kamienny z Dzwonowa jest znakomitym przykładem umiejętności kamieniarzy późnoneolitycznych i poczucia estetyki społeczności z kręgu kultur z ceramiką sznurową. Jest to topór bojowy o korpusie asymetrycznym w widoku bocznym, lekko łukowatym i poszerzającym się od obucha w kierunku wyraźnie wyższego ostrza, które nosi ślady ponownego ostrzenia i pierwotnie było opuszczone niżej, tworząc tzw. brodę. Staranne wygładzenie i wypolerowanie powierzchni pozwoliło wydobyć dodające piękna naturalne warstwowanie surowca. Opracowanie jego powierzchni wykonano zgodnie z manierą stylistyczną, znaną na Pomorzu Zachodnim z kilku zaledwie znalezisk toporów. Jest to zabieg zwany fasetowaniem – wielograniastym ukształtowaniem boków w efekcie silnego szlifowania ze zmianą kąta, tak aby uzyskać efekt wielu płaszczyzn. Ta cecha wiąże okaz z typem środkowoniemieckich toporków fasetowanych, które są jednym z wyznaczników tzw. horyzontu środkowoeuropejskiego kultury ceramiki sznurowej, czyli fazy, która poprzedzała nasilenie regionalnego zróżnicowania inwentarzy z ceramiką sznurową.

Okoliczności odkrycia tego zabytku wzbudzają kontrowersje. Pomiędzy rokiem 1857 a 1859 do gromadzonych w Szczecinie zbiorów Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza trafiło kilka znalezisk archeologicznych dokonanych w trakcie budowy trakcji kolejowej, które przekazała dyrekcja Towarzystwa Kolei Berlińsko-Szczecińskiej. Wśród nich było narzędzie kamienne i ułamki ceramiki z okolic Dzwonowa. Zostały one zaewidencjonowane pod numerem zgodnym z widniejącym na prezentowanym toporze. W zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się jednak jeszcze jeden topór kamienny oznaczony tym samym numerem, choć nie tak okazały i charakterystyczny. Wiadomo, że egzemplarz fasetowany, obok ponad stu pięćdziesięciu najcenniejszych muzealiów, reprezentował starożytności pomorskie na berlińskiej wystawie znalezisk archeologicznych i antropologicznych z terenu Niemiec zorganizowanej w 1880 roku.

Krzysztof Kowalski