Figurka Benkeia ze sztuki „Kanjincho” („Lista subskrypcyjna”) – okimono

Miniaturowe rzeźby w drewnie lub kości, obecne są w kulturze japońskiej od ponad trzystu lat i należą do jednej z tych dziedzin sztuki japońskiej, która w Europie od drugiej połowy XIX wieku kojarzy się nieodmiennie z oryginalnością i niezwykłością twórczości japońskich artystów. Jest także uważana za zwierciadło japońskich obyczajów, wierzeń, historii, widzenia świata, stosunku do przyrody. Figurka przedstawiająca samuraja ze zwojem jest przykładem dekoracyjnej rzeźby, wykonywanej od 2 połowy XIX w. z kości słoniowej. Rzeźby te nazywane okimono (co po japońsku oznacza ozdobę, ornament), utrzymane były w realistycznej konwencji. Są one jednocześnie popisem wirtuozerii, przejawiającej się w dbałości o najdrobniejsze detale i niezwykle precyzyjnym ich oddaniu, tak by całość była nie tylko starannie opracowana, ale i dekoracyjna. Okimono przedstawiały różne bóstwa, postacie z dalekowschodniej mitologii i literatury, wojowników, postacie z ludu (tragarzy, handlarzy, ogrodników), gejsze itp. Te niewielkie, wolnostojące figury, rzeźbione w kości słoniowej, powstawały przede wszystkim dla kolekcjonerów z Zachodu, wśród których cieszyły się i nadal cieszą wielkim uznaniem. Tworzyli je mistrzowie netsuke, którzy zaczęli wykonywać większe okimono, bowiem zapotrzebowanie na tradycyjne elementy japońskiego stroju malało wraz z coraz powszechniejszym korzystaniem z europejskich ubiorów. Netsuke były to kunsztowne, miniaturowe rzeźby, wykonane z głównie z drewna lub kości słoniowej używane w Japonii od ok. XV w. Służyły jako breloki do zbalansowania przewieszonych przez pas obi sakiewek, tabakierek, przyborów do palenia, puzderek na leki (inrō) itp. Figurka przedstawia mnicha – wojownika Benkeia. Saito Musashibo Benkei (1155–1189) jako postać historyczna był bohaterem wielu legend i sztuk teatralnych, jako wzór lojalności i bohaterstwa. Figurka ze zbiorów toruńskiego muzeum jest ilustracją sceny ze sztuki „Kanjincho” („Lista subskrypcyjna”). Benkei odczytuje z pustego zwoju rzekomy list polecający ze świątyni, pełniący rolę glejtu. Ta brawurowa akcja uratowała życie Minamoto-no Yoshitsune. Benkei był postacią historyczną, ale później obrosła ona na wpół legendarnymi wydarzeniami, które zostały zobrazowane w sztukach teatralnych.

Katarzyna Paczuska