Św. Jan z Dukli

Jest to przykład drukowanej tezy naukowej – a więc dokumentu będącego świadectwem wieńczącym staranie się absolwenta o uzyskanie stopnia naukowego. Takie ryciny były stosunkowo popularne w epoce nowożytnej; znane są, m.in. słynne tezy dedykowane królowi Janowi III, teza Andrzeja Kuropatnickiego oraz teza Marcjana Dominika Wołłowicza. Prezentowany obiekt jest późniejszy, pochodzi z XVIII wieku, a adresatem obrony był Stanisław Szczęsny Potocki, o czym informuje nas obszerna część tekstowa. Od strony kompozycyjnej przedstawienia tez dzielone były na dwie części, z których pierwsza ma charakter ikonograficzny (przedstawienie), druga zawiera tekst uwzględniający same tezy, oraz okoliczności odbycia publicznej obrony stopnia naukowego. Strona graficzna obiektu ukazuje św. Jana z Dukli (1414-1484), franciszkanina i bernardyna, od roku 1733 błogosławionego, a w 1739 ogłoszonego patronem Polski i Litwy. Błogosławiony ukazany jest w pozie klęczącej, adorujący tronującą Matkę Bożą z małym Jezusem, od ust której płyną ku świętemu słowa zaczerpnięte z Apokalipsy św. Jana: „Ecce Faciam illos ut veniant et adorent ante pedes tuos et scient qua Ego dilexi te. (Apocal. 3, 9)” [Oto sprawię, iż przyjdą i padną na twarz przed twymi stopami, a poznają, że Ja cię umiłowałam]. Świętemu towarzyszą liczne motywy o wymowie symbolicznej; personifikacja Rusi, postać pokonanego Turka, przedstawiciele różnych stanów społecznych, szatan. Unosząca się u góry postać Religii koronuje Madonnę tiarą uwieńczoną motywem z herbu Potockich, Pilawą, po drugiej stronie opiekuńczym gestem otacza ją Bóg Ojciec z towarzyszeniem gołębicy Ducha Świętego. Fragment obszernego podpisu objaśnia również okoliczności obrony tez. Była to uroczysta, publiczna obrona Teodora Totomira, doktora nauk medycznych, w lipcu 1776 roku, w klasztorze bazylianów w Humaniu. Adresatem grafiki podsumowującej zdobycie przez Totomira stopnia naukowego był Stanisław Szczęsny Potocki (1751-1805), właściciel Humania, dobrodziej ufundowanego przez jego ojca, Franciszka Salezego Potockiego (1700-1772) klasztoru i kościoła bazylianów. Autorem kunsztownie wykonanego miedziorytu był augsburski rytownik, Gottfried Bernhard Götz (Göz, Goetz) (1708-1774).

teza, obrona, stopień naukowy, Dukla, franciszkanie, bernardyni, adoracja, Matka Boska, Potocki, Pilawa, Stanisław Szczęsny Potocki, Humań, bazylianie