Święty Mikołaj Możajski

Wizerunek Świętego Mikołaja Cudotwórcy z mieczem oraz sylwetą cerkwi możajskiej znany jest od XIV w. Tradycja wiąże jego powstanie z położonym ok. 100km na zachód od Moskwy Możajskiem. Podczas najazdu mongolskiego w XIII w. Możajsk uniknął zdobycia i zniszczenia przez wojska Batu-Chana. Legendę o ocaleniu miasta przypisuje się wstawiennictwu św. Mikołaja, który jawił się w całej postaci jako groźny obrońca, trzymając uniesiony miecz w prawicy i obwiedziony murem gród w lewicy. Na jego widok wrogowie uciekli. Dla upamiętnienia wydarzenia mieszkańcy wykonali rzeźbioną podobiznę Świętego. Inna wersja opowiadania głosi, że wyniesiona na mury miejskie istniejąca rzeźba Św. Mikołaja ocaliła miasto przed nieprzyjacielskim najazdem. Rzeźbiony wizerunek po raz pierwszy nazwano Możajskim św. Mikołajem w dokumentach miejskich z XVI w. dla odróżnienia go od innych przedstawień Świętego (obecnie oryginał znajduje się w zbiorach sztuki cerkiewnej w Ermitażu). W malarstwie ikonowym obrazowanie św. Mikołaja Możajskiego upowszechniło się od XVI-XVII w. Na prezentowanej ikonie jego postać wzorowana jest na rzeźbiarskim oryginale. Odlane z mosiądzu i często emaliowane ikony były stosowne przez staroobrzędowców, którzy nie uznali reformy liturgicznej patriarchy Nikona przeprowadzonej w prawosławiu moskiewskim w latach 1654 -1857. Z czasem wygodne w użyciu odlewy spopularyzowały się także wśród wyznawców oficjalnej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967