Portret kobiety

Prezentowany obiekt to wycisk gemmy - prostokątny o mocno zaokrąglonych narożach, wypukły, na płaskim tle obwiedziony wałkiem z marginesem.

Wycisk przedstawia prawy profil głowy kobiecej z pół długimi włosami upiętymi z tyłu. Jej szata udrapowana jest pod szyją. Za popiersiem widoczne są dwa kłosy. Prawdopodobnie jest to wizerunek księżniczki Klaudyjskiej jako Ceres. W podobny sposób przedstawiana była Oktawia – córka cesarza Klaudiusza i jego trzeciej żony Messaliny, pierwsza żona następcy Klaudiusza, cesarza Nerona. Podobne wyciski jak opisany znajdują się w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalne gemmy z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj: gemma 1, gemma 2, gemma 3, gemma 4

Ilustracja pochodzi ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)