Czara z ornamentem wstęgowym

Zrekonstruowana, zdobiona czarka w formie ¾ kuli należy do starannie wykonanych wyrobów garncarskich najstarszych społeczności rolniczych na ziemiach pomorskich. Fragmenty tego naczynia zostały odkryte w trakcie badań wykopaliskowych przeprowadzonych przez archeologów z Muzeum Narodowego w Szczecinie u schyłku XX wieku w Wierzchlądzie – wsi położonej nad jeziorem Miedwie niedaleko Stargardu, gdzie natrafiono na ślady osadnictwa z początków młodszej epoki kamienia. Założone tutaj w ostatniej ćwierci VI tysiąclecia przed naszą erą osiedle ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej było pierwotnie położone w sąsiedztwie jeziora Miedwie, którego brzeg jest aktualnie oddalony od stanowiska o około kilometr.

Ułamki czarki wraz z fragmentami innych naczyń i wyrobami krzemiennymi znaleziono we wnętrzu zagłębionej w ziemię konstrukcji o owalnym kształcie i powierzchni przekraczającej 30 m2. Wcześniej, w trakcie badań przeprowadzonych w latach 30. XX wieku z ramienia ówczesnego Muzeum Regionalnego w Pyrzycach, odkryto w najbliższej okolicy, w odległości 200–500 m, trzy analogiczne budowle ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej. Funkcja takich rozległych jam o regularnych kształtach nie została jednoznacznie określona. Niekiedy przypuszcza się, że mogły to być obiekty mieszkalne, mniejsze niż typowe dla tych społeczności duże domy słupowe. Według innej interpretacji były to miejsca produkcji związane z użytkowaniem ognia, jak na przykład piece.

Naczynia w kształcie odcinka kuli należą do form charakterystycznych, szeroko rozpowszechnionych w kulturze ceramiki wstęgowej rytej. Występują zarówno wśród ceramiki cienkościennej, jak i grubościennej, określanej także odpowiednio: stołową i kuchenną. Najczęściej są zdobione motywami wstęgowymi złożonymi z linii rytych i towarzyszących im drobnych odcisków lub nacięć – ceramika delikatnej roboty oraz odcisków z elementami plastycznymi w postaci różnego rodzaju guzków – ceramika grubej roboty.

Krzysztof Kowalski