,,Deseczki'' Krystiany Robb-Narbutt Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

„Deseczki” to obiekty, które Krystiana Robb-Narbutt tworzyła od połowy lat 70. XX wieku z myślą o konkretnych osobach jako wyraz bliskości i przyjaźni. Są to obrazy o niewielkich wymiarach, z kompozycją barwną i dedykacjami – najczęściej stanowiącymi element kompozycji – umieszczonymi na obramieniu. Pięć takich obrazów, znajdujących się w zbiorach Muzeum POLIN, artystka podarowała Teodorowi Bokowi, wybitnemu artyście polskiemu pochodzenia żydowskiego, emigrantowi marcowemu, z którym artystka przyjaźniła się od lat 60. XX wieku. Muzeum POLIN zgromadziło reprezentatywną kolekcję dzieł Teodora Boka, a prace Krystiany Robb-Narbutt są jej ważnym uzupełnieniem. Ten wydawałoby się niepozorny zestaw stanowi rzadki przykład budowania i utrzymywania relacji przez artystów pochodzenia żydowskiego naznaczonych trudnymi doświadczeniami w realiach ówczesnej Polski.
Sztuka Krystiany Robb-Narbutt była rodzajem dziennika – jest w głównej mierze autobiograficzna i historiograficzna. Duże znaczenie dla twórczości artystki miały tragiczne doświadczenia wojenne i powojenne jej bliskich – polskich Żydów. Cała jej rodzina podczas II wojny światowej znalazła się w getcie warszawskim, z którego uratowała się tylko matka Krystiany – Franciszka. Urodzony po wojnie brat artystki wyemigrował z Polski po Marcu 1968 roku. Sama artystka była bardzo zaangażowana politycznie i społecznie – na skutek udziału w protestach studenckich w marcu 1968 roku trafiła na kilka miesięcy do więzienia, co także znalazło odbicie w jej twórczości. Krystiana Robb-Narbutt była przedstawicielką tzw. drugiego pokolenia, czyli artystów podejmujących kwestię Zagłady na podstawie przeżyć najbliższej rodziny, najczęściej rodziców. Pokolenie to dorastało w poczuciu pustki po najbliższych. Tym ważniejsze było budowanie i utrzymywanie relacji przyjacielskich z innymi członkami zdziesiątkowanej społeczności żydowskiej.
Charakterystyczna dla twórczości Krystiany Robb-Narbutt była ascetyczność kompozycji – bardzo uproszczone pejzaże, wyekstrahowane z nich pojedyncze elementy – kamień, droga, pole – a także charakterystyczne drobne obiekty-gabloty, w których wykorzystywała pojedyncze znalezione przedmioty.
Krystiana Robb-Narbutt (ur. 1945 w Warszawie, zm. 2006 tamże) – malarka, rysowniczka, twórczyni obiektów malarsko-rzeźbiarskich i tkanin, pisarka i poetka. W latach 1965–1971 studiowała na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych malarstwo, grafikę oraz tkaninę artystyczną. Razem z Jerzym Kaliną, Maciejem Łubowskim i Ireneuszem Szubertem założyła grupę młodych malarzy „Sejf”. Była też związana z ruchem „O poprawę”. W 2005 roku wraz z Krystyną Piotrowską zainicjowała instalacje „in situ” w opuszczonych kamienicach przy ul. Próżnej w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej „Warszawa Singera”, za co otrzymały nagrodę Klubu Krytyki Artystycznej Pokaz.
W 2008 roku artystka została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi na rzecz przemian demokratycznych i osiągnięcia w pracy zawodowej.
Prace twórczyni zostały pokazane na retrospektywnej wystawie „Krystiana Robb-Narbutt. Nostalgia jest gdzie indziej” w Zachęcie – Państwowej Galeria Sztuki w 2003 roku, a jej postać inspirowała zarówno krytyków sztuki (książka „Krystiana Robb-Narbutt. Rysunki, przedmioty, pracownia”, red. Dorota Jarecka, Wanda Siedlecka, Warszawa 2012), jak i artystów (projekt fotograficzny Nicolasa Grospierre’a „Pracownia”, 2010, czy spektakl „Cień dotyka mnie”, reż. Piotr Lachmann, Videoteatr Poza, 2004).
Małgorzata Bogdańska-Krzyżanek