Kim jest Marek Włodarski? Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Marek Włodarski (1898–1960) przed II wojną światową nazywał się Henryk Streng i był polsko-żydowskim malarzem modernistycznym. W latach 20. i 30. działał we Lwowie, będącym obok Krakowa i Warszawy największym ośrodkiem artystycznym międzywojennej Polski. W tym czasie obserwował życie Lwowa jako jednej z największych metropolii w Europie Środkowo-Wschodniej, a zarazem mieszkał na Krakidałach – handlowej dzielnicy żydowskiej, gdzie swobodnie rozwijała się niska kultura przedmiejska i trwały liczne tradycje lokalne. Studiując w Académie Moderne w Paryżu (1925–1926), należał do wąskiego grona polskich malarzy, którzy mieli żywy kontakt ze współczesną sztuką francuską. W II połowie lat 20. intensywnie przepracowywał estetykę Fernanda Légera, łącząc ją z inspiracjami lwowską kulturą polsko-żydowską. We Francji nawiązał też kontakt z André Bretonem, w czasie gdy ten wydawał właśnie Manifeste du surréalisme (1924) i Le Surréalisme et la peinture (1926). Mając styczność z surrealizmem w swojej najdynamiczniejszej fazie rozwoju, przeszczepił go we Lwowie na przełomie lat 20. i 30. (szersza recepcja nurtu nastąpiła w Polsce po 1945 r.). Przyjaźnił się z literatami aktywnymi w regionie, Brunonem Schulzem i Deborą Vogel, dla których poetyka bliska surrealizmowi była tak samo bliska jak artystom wizualnym. W 1930 r. dołączył we Lwowie do Artes (1929–1935) – lewicowej grupy awangardowej, która sformułowała ciekawą propozycję sztuki upominającej się o prawa robotników i bezrobotnych, ofiar Wielkiego Kryzysu. Proponowano wówczas „realizm faktów”: obrazy mające eksponować i kontrastować pożądane i piętnowane fakty społeczne w ramach jednej kompozycji.
Wojnę Streng spędził we Lwowie – w getcie i poza nim, gdzie ukrywał się pod polskim nazwiskiem Włodarski – a także w obozie koncentracyjnym Stutthof. Przy tej tożsamości pozostał także po 1945 r., będąc ważną figurą w sztuce powojennej Warszawy.
W ostatnich latach Marek Włodarski jest na nowo odkrywany jako jeden z kluczowych artystów polskiej i środkowoeuropejskiej sztuki nowoczesnej. W 2021 r. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – jedna z wiodących instytucji kultury w Polsce – prezentowało dużą monograficzną wystawę jego twórczości. | Piotr Słodkowski, Courtesy of Olszewski Gallery