Pamiątki rodziny Schwarzów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Kolekcja przedwojennych dokumentów, pamiątek lwowskiej rodziny Schwarzów, została przechowana przez ocaleńca z Zagłady Joachima Schwarza. Jego żona, Karolina z d. Samet, i dwójka dzieci, Edgar (Dawid) i Ernestyna (Ester), według świadectw złożonych w instytucie Yad Vashem zginęli w obozie janowskim we Lwowie (o obozie janowskim zob. https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/703-lwow/116-miejsca-martyrologii/47981-oboz-janowski-niemiecki-oboz-pracy-przymusowej-i-oboz-koncentracyjny-ul-janowska-134-ob-szewczenki, dostęp: 17.11.2021).
Joachim Schwarz walczył w szeregach Armii Krajowej, wchodząc w skład 1 Kompanii 40 pp. (J. Wegerski, „W lwowskiej Armii Krajowej”, Warszawa 1989, s. 147–148). W tym czasie poznał swoją przyszłą drugą żonę. Pobrali się w wrześniu 1944 roku. Po wojnie przenieśli się z leżącego już w granicach ZSRR Lwowa do Polski. Jeszcze w kraju urodziło im się dwoje dzieci, Batia Schwarz i jej brat. Ostatecznie rodzina wyemigrowała do Izraela.
Batia z d. Schwarz Gilad wspominała po latach, że jej rodzice nigdy nie opowiadali dzieciom o swojej przeszłości. Dopiero podczas swojej pierwszej po emigracji wizycie w Polsce udało jej się uzyskać więcej informacji na temat przedwojennych losów swojej rodziny. „W Warszawie spotkałam kogoś w rodzaju naszej «babci». Nie wiedziałam dokładnie, co nas łączyło. Podczas spotkania z nią po raz pierwszy usłyszałam tę opowieść, wszystko co z powodzeniem próbowano ukryć przed nami – dziećmi” (B. Gilad, „Dokumenty i pamięć drugiego pokolenia”, w: „Pamięć i miejsce. Perspektywa społeczno-edukacyjna”, red. M. Mendel i W. Theiss, Gdańsk 2019, s. 8).
Batia Gilad po śmierci swojej matki w 2014 r. znalazła w jej rzeczach teczkę z przedwojennymi dokumentami rodziny Schwarzów. Razem z bratem przekazali je do Muzeum POLIN.
Odnalezione dokumenty i zasłyszane fragmenty historii rodziny zainspirowały Batię Gilad do rozważań nad żydowską tożsamością, pamięcią oraz obowiązkiem zachowywania i opowiadania historii. „Przyjęłam na siebie ten nakaz. Badać, znaleźć, wiedzieć i opowiedzieć. Uwiecznić nie tylko przez przekazania dokumentów do archiwum, lecz ożywić postaci dzieci, pozostawić je w rodzinie, aby nie zostały zapomniane, aby opowiedziały nam, co przechodziły, jako część losu narodu żydowskiego” (tamże, s. 9).
MW