Projekt niezrealizowanej polichromii do kościoła akademickiego KUL. Widok od strony prezbiterium na ścianę północną

Ważną częścią twórczości Jerzego Nowosielskiego są realizacje polichromii w świątyniach prawosławnych, grecko- i rzymskokatolickich będące wyrazem współistnienia kultury Wschodu i Zachodu, malarstwa ikonowego i sztuki abstrakcji. Na początku lat 60. XX wieku artysta otrzymał propozycję wykonania polichromii w kościele akademickim KUL. Podobnie jak w przypadku innych projektów malarstwa monumentalnego traktował je jako rodzaj kazania ekumenicznego, którego celem było pokazanie jedności kultu. Niestety stworzony przez Nowosielskiego projekt o klarownym ikonograficznie przekazie odrzucono. Zachowane szkice projektowe, zgodnie z tradycyjnym programem Kościoła bizantyńskiego, charakteryzuje strefowa kompozycja ujętych w ramy scen wypełniających wnętrze. Podobnie jak w przypadku innych świątyń Nowosielski przygotował dla kościoła św. Krzyża kilka wersji polichromii, różniących się zarówno programem ikonograficznym, jak i kolorystyką.

Jedna z wersji dekoracji ściany północnej nawy przewidywała rozmieszczenie scen z rozbudowanym wątkiem hagiograficznym. Artysta stworzył dwa warianty kolorystyczne dekoracji malarskiej przywołującej wizerunki świętych i proroków, które różnią się także kompozycją. Omawiana wersja, o charakterze bardziej ogólnym, operuje ciemniejszą paletą barw, według artysty szczególnie sprzyjającą skupieniu modlitewnemu, w której dominują nasycone zielenie, granaty, czerwienie i ugry.

W wypełniających ściany geometryzowanych kwaterach artysta rozlokował pojedyncze, całopostaciowe lub ujęte w popiersiach figury świętych trzymających banderole. Ze względu na syntetyczny charakter przedstawienia trudno zidentyfikować poszczególne postaci. Jednak możemy się w nich dopatrywać starotestamentowych patriarchów lub świętych pierwszego tysiąclecia sprzed schizmy, których, jak pisze K. Czerni, Nowosielski przedstawiał na ogół w świątyniach katolickich, podkreślając tym samym wspólną, bizantyńską tradycję obu Kościołów (Nowosielski – sztuka sakralna. Podlasie, Warmia i Mazury, Lublin–Białystok 2019, s. 283).

Anna Hałata