Motyka kamienna

W trzech ostatnich dziesięcioleciach XIX i na początku XX wieku do zbiorów gromadzonych w Szczecinie przez Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde) regularnie trafiały liczne znaleziska archeologiczne pochodzące z okolic Żelisławca (niem. Sinzlow), Dobropola Gryfińskiego (niem. Dobberphul) i sąsiednich miejscowości. Duży napływ przedmiotów z tak niewielkiego rejonu, reprezentujących różne okresy prehistoryczne, był zasługą jednej osoby, Wilhelma Richtera (1830–1915), nauczyciela z Żelisławca. Ten szanowany członek Towarzystwa, do którego należał przez wiele lat, systematycznie zbierał informacje o odkryciach i prowadził poszukiwania zabytków archeologicznych w swoim regionie. Niekiedy uczestniczył również w odzyskiwaniu znalezisk, jak choćby w 1878 roku, gdy został powiadomiony o odkryciu skarbu przedmiotów ze starszej epoki brązu w Babinie, które przypadkowi znalazcy częściowo rozkawałkowali i próbowali sprzedać w pobliskich Pyrzycach.

Wśród przekazanych przez niego zabytków było wiele neolitycznych wyrobów kamiennych. Należą do nich cztery narzędzia pochodzące z pogranicza Dobropola i Żelisławca, które W. Richter przywiózł w trakcie XVII Kongresu Antropologicznego zorganizowanego w 1886 roku w Szczecinie. Do naszych czasów zachowały się tylko trzy z nich: siekiera, motyka i fragment topora. Zapewne nie zostały odkryte razem. Dwa są oznakowanie jako pochodzące Dobropola. Trzeci – prezentowana miniaturowa motyka – ma naniesiony napis identyfikujący go jako odkrycie z Żelisławca.

Narzędzia takie ze względu na skojarzenie kształtu z prawidłem używanym przez szewców do formowania obuwia są określane jako motyki w kształcie kopyta szewskiego. Są to charakterystyczne wyroby najstarszych społeczności rolniczych w Europie Środkowej, należących do naddunajskiego kręgu cywilizacyjnego, od charakterystycznego zdobienia naczyń glinianych nazywanych kulturami z ceramiką wstęgową.

Krzysztof Kowalski