Zestaw wróżebny

Szczególnie popularnym przedstawieniem związanym z dédegué kunu, czyli sztuką wróżbiarską jest postać Yurugu – mitycznego bladego lisa (Vulpes pallidus), który jest bóstwem stworzonym przez boga-stwórcę Ammę, posiadającym szczególny dar – moc przepowiadania przyszłości. Istnieje kilka mitów tłumaczących, dlaczego Dogonowie wierzą w wróżebną moc lisa. Jeden z nich opowiada historię mężczyzny, który rozmawiał z lisem. Wrogo nastawiona do zwierzęcia żona mężczyzny poleciła mu go zabić. Lis przepowiedział mężczyźnie, że jeśli to uczyni, spotka go kara. Mąż posłuchał jednak żony i zamachnął się na lisa kijem. Zezłoszczone zwierzę nie chciało już rozmawiać z człowiekiem, ogonem namalowało prostokątne pola – tablicę wróżebną, po czym ostatni raz przemówiło do mężczyzny: „Chodź przyjrzeć się słowom, które przepowiadają przyszłość”. Dogonowie wierzą, że od tego czasu praktykują wróżenie ze śladów lisa (jedną z wielu metod wróżenia występującą w kraju Dogonów), które jest relatywnie niedawną praktyką, stosowaną od drugiej połowy XIX wieku. Wróżbitami yurugu yaine lub yurugu kunugu nie mogą zostać kobiety, gdyż wedle mitu to kobieta chciała śmierci zwierzęcia. Aby wróżyć ze śladów lisa, należy mieć dobrą pamięć i otwartość umysłu, niezbędną do interpretacji odpowiedzi Yurugu. Kandydat na yurugu yaine udaje się również na praktykę do starszych wróżbitów, gdzie najstarszy z nich uczy go tworzenia figur – niezbędnych podczas stawiania pytań. Praktyka trwa 5–6 lat, w tym czasie praktykant rzadko sam wykonuje figury, koncentruje się na obserwowaniu starszych i uczy się interpretować ślady lisa.

Katarzyna Findlik-Gawron