Zdobiony puchar moździerzowaty

Naczynie gliniane odkryte w okolicach miejscowości Żdżary (niem. Eichberg) trafiło do zbiorów archeologicznych Prowincjonalnego Muzeum Starożytności Pomorskich (Provinzialmuseum Pommerscher Altertümer) w Szczecinie na przełomie stycznia i lutego 1932 roku. Przekazał je Hugo Rehbein, nauczyciel z miejscowej szkoły, który w latach 1913–1945 systematycznie rejestrował i gromadził znaleziska archeologiczne, a niekiedy podejmował niewielkie wykopaliska ratunkowe w bogatej w tereny bagienne i piaszczyste wydmy okolicy doliny Iny, na zachód i północny zachód od Goleniowa. Część jego odkryć trafiała do zbiorów szczecińskich, a inne za zgodą pomorskiego konserwatora zabytków archeologicznych pozostały w budynku szkolnym, który został zbombardowany w 1945 roku. Pozostała po nich dokumentacja rysunkowa, którą H. Rehbein sporządził w 1942 roku. Wraz z kopiami meldunków przesyłanymi służbie konserwatorskiej była ona podstawą opracowania przygotowanego w latach sześćdziesiątych XX wieku, które ukazało się w publikacji poświęconej badaniom archeologicznym prowadzonym w latach trzydziestych i czterdziestych na Pomorzu.

Wśród zabytków przekazanych do Szczecina były znaleziska z lat 1931–1932 z wydmy nazywanej „Kleiner Heideberg” położonej między Żdżarami a rzeką Iną. Podczas wybierania piasku rolnik z Modrzewia, Albert Thoms natrafił tutaj na puchar gliniany, drugi odkryła uczennica H. Rechbeina podczas zabawy w piasku. Wówczas poszukiwania podjął również nauczyciel, który odkrył jeszcze jeden puchar oraz fragmenty ceramiki i narzędzia kamienne.

Prezentowane naczynie należy do unikatowych znalezisk społeczności kultury ceramiki sznurowej na Pomorzu Zachodnim. Podobne puchary moździerzowate są często spotykane w kulturze grobów jednostkowych na obszarze Jutlandii. Natomiast niektóre elementy stylu jego zdobienia nawiązują do ornamentyki naczyń kultury pucharów dzwonowatych, co pozwala wiązać go z młodszymi fazami lokalnego ugrupowania kultury ceramiki sznurowej.

Krzysztof Kowalski