Plakietka

Okrągła plakieta z wizerunkiem konnego rycerza, wypełniającym niemal całkowicie jej powierzchnię, pokryta całkowicie emalią z dekoracją en grisaille na czarnym tle ze złoceniami. Przedstawienie ożywiają kolorystyczne akcenty detali w tonacji niebieskiej, zielonej, ugrowej i fioletu. Siwego, w prawo zwróconego, stojącego konia dosiada brodaty mężczyzna ubrany w długi płaszcz z przerzuconą przez lewę ramię tarczą, trzymający lejce w dłoniach. U jego prawego boku zwisa szeroka zapinana sakwa. Koń ubrany w zdobną uprząż z piórami nad głową, okryty ozdobnym czaprakiem w bogaty renesansowy deseń, z niebieskimi frędzlami. Wokół skraju górnej krawędzi, po dwóch stronach widoczna inskrypcja pisana złotymi literami (częściowo wykruszona): „Josue Rex”.

Jozue i jego historia zostały opisane w Starym Testamencie w Księdze Jozuego. Jego imię, nadane przez Mojżesza, znaczyło tyle, co Jahwe to wybawienie. Jest uznawany za symbol wierności i nieugiętości. Był biblijnym następcą Mojżesza i to on wyprowadził Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Następnie podzielił ją pomiędzy 12 synów Jakuba, dając początek pokoleniom izraelskim. Jozue żył 110 lat.

Plakieta należy do cyklu dekoracyjnych przedstawień z wizerunkami „Dziewięciu bohaterów”. W zbiorach wilanowskich znajduje się jeszcze druga plakieta z tego cyklu – z przedstawieniem Hektora. Temat dzielnych mężów, znany również jako „Bohaterowie świata” czy „Dziewięciu mężnych”, był szczególnie popularny w późnym średniowieczu za sprawą poematu Jacques’a de Longuyon pt. Les Voeux du paon (ok. 1310). Wychwalano w nim cnoty, takie jak: odwaga, wierność i honor. Ich personifikacjami stali się bohaterowie antyczni (Hektor, Aleksander Macedoński, Juliusz Cezar), starotestamentowi (Jozue, Dawid, Juda Machabeusz) i chrześcijańscy (król Artur, Karol Wielki, Gotfryd de Bouillon).

Wg szczątkowych informacji źródłowych należy przypuszczać, że kolekcja emalii limuzyjskich w Wilanowie tworzona była zapewne przez Aleksandra Potockiego, a poszerzana przez jego syna – Augusta.

Plakietę pokazano warszawskiej publiczności podczas Wystawy starożytności i przedmiotów sztuki w 1856 r. w pałacu hr. Augustostwa Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 32 dziś: (Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego). Opisano ją w katalogu tej wystawy wspólnie z plakietą Wil.203 pod pozycją 804.

Joanna Paprocka-Gajek