Lalka w biłgorajskim stroju kobiecym

Historia lalki-zabawki zaczyna się w XVI wieku. To właśnie wtedy zaczęto produkować lalki na zamówienie. Nowo odkryte plastyczne tworzywo – papier mâché – stworzyło wiele możliwości. Wykonywano z niego najczęściej głowę, ręce i nogi, tułów stanowił szmaciany korpus. Taka lalka była produktem luksusowym: miała fryzurę zrobioną z ludzkich włosów bądź końskiego włosia, malowaną twarz i strój z drogich tkanin. W XVII wieku na terenie Europy nie mniej popularne były zabawki z wosku, który zmieszany z pigmentem i tłuszczem zwierzęcym dawał kolor podobny do ludzkiej skóry. Dzięki swej plastyczności znakomicie nadawał się do modelowania rysów twarzy lalek. W wieku XIX na europejskich dworach zapanowała porcelana. Lalki nadal posiadały szmaciany korpus, ale ich główka była z porcelany lub biskwitu, nazywanego nieszkliwioną porcelaną. Ta masa ceramiczna, poprzez wypiekanie w niższej temperaturze, była mniej trwała, ale dzięki matowej powierzchni realistycznie odzwierciedlała teksturę skóry. Lalki biskwitowe miały staranie malowane rysy, oczy ze szkła, a perukę z ludzkiego włosa lub na przykład moheru. Ubierano je w bardzo bogate stroje, gdyż ich celem było zwrócenie uwagi na modę. Można je było przebierać i samodzielnie szyć stroje, korzystając ze specjalnych pism z wzorami i instrukcjami. Przystrojone według obowiązującego w danym sezonie trendu w ubiorze i fryzurze, często tożsame z wyglądem właścicielek, stawały się ich miniaturkami. Były wówczas nie tylko zabawkami, ale także elementem dekoracyjnym i obiektem kolekcjonerskim.

Takie lalki wykonywano z delikatnego materiału, tym samym ich cena była dość wysoka. Mimo iż zamawiano je dla dzieci, sposób zabawy nimi znacznie odbiegał od dzisiejszych norm. Raczej towarzyszyły dziewczynkom, na przykład podczas spożywania posiłków czy czytania książek, niż brały udział w zabawie. Dlatego też zagadką jest lalka biskwitowa odziana w typowy płócienny strój biłgorajski przynależny pannie młodej, na który wskazuje nakrycie głowy – wianek z kolorowymi wstążkami. W jaki sposób pojawiła się w kulturze ludowej, gdzie bardziej można byłoby się spodziewać lalek szmacianek-przytulanek?