Szalag - V (I) | Wstęga V (I)

„Wstęga IV” (1969) Jánosa Fajó, jednego z najważniejszych współczesnych artystów węgierskich, to jedna z czterech prac z tej serii w kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie. Fundamentalne elementy jego prac to podstawowe formy (koło, trójkąt, kwadrat) i kolory (żółty, niebieski, czerwony), a konsekwentnie stosowana metoda tworzenia to upraszczanie – redukcja kształtów obserwowanych w naturze do form geometrycznych i ich zmiennych. Jednocześnie Fajó operował wyjątkowo bogatą paletą barw. Typowe dla jego dzieł są kształty opływowe, ale też duże, regularne powierzchnie czystego koloru. Eksperymentował z formą, kolorem, płaszczyzną i przestrzenią, sprawdzał jak wpływają na siebie wzajemnie i na percepcję widza. W jego realizacjach znajdują się symetria, asymetria, wariacje ruchu, rytmu i dynamizmu. „Wstęgi” precyzyjne namalowane w żywych, wibrujących kolorach nawiązują do sztuki optycznej i nowej geometrii.

Początki twórczości Fajó przypadły na lata sześćdziesiąte XX wieku, czasy dynamicznego rozwoju tendencji neoawangardowych, w tym rozwoju kolejnej fali węgierskiego konstruktywizmu, który kształtował się w perspektywie wpływów sztuki światowej, sztuki hard edge, minimal art oraz malarstwa color-field. Tak jak i inni współcześni mu artyści, którzy odrzucili realizm socjalistyczny, Fajó odwoływał się w swojej praktyce do twórców z kręgu abstrakcji modernistycznej (Lajos Kassák, Victor Vassarely, Max Bill). Angażował się w powstawanie i funkcjonowanie niezależnych grup i miejsc sztuki – najważniejsze z nich to Warsztat Budapeszteński i Galeria Józsefváros. Zajmował się działalnością wydawniczą, wystawienniczą i edukacyjną. Prowadził artystyczne szkoły letnie (Lucky Free School), wykładał w Węgierskiej Akademii Sztuk Użytkowych. Fajó wyznawał wolność artysty i potrzebę demokratyzacji sztuki. Tak jak jego mistrz Kassák wierzył, że sztuka tworzona dla „kolektywnej jednostki” jest drogą do osiągnięcia równowagi i harmonii rzeczywistości społecznej.

Marlena Chybowska-Butler