Głowa dziewczyny (Dziewczyna w chustce)

Eugeniusz Zak studiował malarstwo w 1902 roku w paryskiej École des Beaux-Arts pod kierunkiem Jean-Léona Gerome’a. Następnie rozwijał swoje umiejętności w Académie Colarossi u Alberta Besnarda. W 1903 roku pobierał nauki w prywatnej szkole Antona Ažbego w Monachium. Należał do Towarzystwa Artystów Polskich. Przyjaźnił się z twórcami École de Paris, między innymi Romanem Kramsztykiem, Wacławem Borowskim i Leopoldem Gottliebem. Stylistyczną ewolucję twórczości artysty można prześledzić, analizując jego portrety, które stanowiły jeden ze stale obecnych tematów w jego sztuce. Znacznie rzadziej malował mężczyzn, to kobiety najczęściej spotykamy na jego płótnach. W zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się portret Dziewczyna w chustce z ok. 1910 roku. Tytułowa postać została sportretowana w popiersiu. Artyście udało się ukazać jej delikatne rysy, oddać wyraz zadumanej, oddanej marzeniom twarzy i jednocześnie tajemniczej dzięki opustoszonemu wzrokowi i układzie ust. Poczucie niepełnego przedstawienia wyglądu i osobowości kobiety wywołuje chusta, która okala całą twarz. Wizerunek został ukazany na jednolitym, jasnoszarym tle. W portretach artysta mierzył się z możliwościami formy. Szczeciński obraz i inne wizerunki kobiet z tego okresu są syntetyczne, nieco zgeometryzowane – przypominają rysunki i rzeźby Eliasza Nadelmana, który również był związany z artystami École de Paris, choć główny punkt odniesienia stanowiła dla niego twórczość Leonarda da Vinci. W latach 1915–1920 namalował kilkanaście wyidealizowanych wizerunków, w których widoczne są echa fascynacji wielkim mistrzem. Na tym tle Zak wytworzył swój typ portretu młodej, ogarniętej melancholią kobiety. Ich wspólnymi cechami było linearne, statyczne ujęcie, o wyrafinowanym konturze, podobny koloryt i technika (kredki, sangwina, gwasz, czasem pastel).

Beata Małgorzata Wolska