Medalion portretowy Stefana Czarnieckiego

Pod koniec XVIII wieku ceramika angielska, a zwłaszcza barwne kamionki jaspisowe wytwarzane w manufakturze Wedgwooda, była w Polsce ekskluzywną nowością. Jej dekoracja trafiała w gusta osób zauroczonych antykiem. Szczególną popularnością cieszyła się wśród polskiej arystokracji, która starała się sprostać najnowszym wymogom mody epoki klasycyzmu. Zarówno liczne podróże zagraniczne, jak i działalność zachodnioeuropejskich przedstawicieli handlowych przyczyniały się do popularności długo niedocenianej i wręcz zapomnianej kamionki. Wśród zleceń wysyłanych do Polski powtarzały się adresy warszawskie i gdańskie, świadczące o ożywionych kontaktach handlowych z tymi ośrodkami.

Zamawiano najczęściej serwisy obiadowe  z herbami i monogramami odbiorców. Dużą popularnością cieszyły się medaliony portretowe produkowane od lat 70. XVIII wieku. W grupie przedmiotów dekoracyjnych na uwagę zasługuje dziewięć medali portretowych ukazujących sławnych Polaków i władców Polski.

Medaliony z kamionki jaspisowej z wizerunkami polskich bohaterów narodowych wykonywano ponownie w 2. połowie XIX wieku. Edward J. Kuntze, rzeźbiarz pochodzący z Pomorza, a działający w Londynie, projektował i wykonał dla Wedgwooda serię medalionów o wymowie patriotycznej z wizerunkami hetmanów polskich. Po upadku powstania styczniowego zarówno w środowiskach emigracyjnych, jak i wśród odbiorców w kraju, będącym pod zaborami, wzrosło zapotrzebowanie na pamiątki i różnego rodzaju przedmioty przypominające o minionej chwale i dawnym znaczeniu ojczyzny. Nie słabła popularność dawnych bohaterów Rzeczypospolitej wśród pozbawionego własnej państwowości społeczeństwa. W ten sposób nawet wyroby zagranicznych wytwórni działały na rzecz społeczności polskiej, przyczyniając się do utrwalania wiedzy o przeszłości Rzeczypospolitej, a co za tym idzie – tożsamości narodowej Polaków. Zachowany w zbiorach muzealnych medalion z popiersiem hetmana Stefana Czarnieckiego, należący do grupy wyrobów z kamionki jaspisowej, został wykonany około 1869 roku.

Magdalena Norkowska