Fortepian stołowy

Gdy pracujący na dworze Medyceuszy we Florencji muzyk i twórca instrumentów muzycznych Bartolomeo Cristofori ok. 1700 r. eksperymentował z klawesynem wprowadzając młoteczki w miejsce szarpiących struny skoczków, nawet nie przypuszczał jaką karierę zrobi jego nowy wynalazek nazywany „gravicembalo col piano e forte” czyli „klawesyn grający cicho i głośno”. Zamiast umocowanych na dźwigniach klawiszy tangentów (klawikord) lub podrzucanych do góry skoczków (klawesyn) zastosowano mechanizm z młoteczkami, które uderzały o struny. Z czasem nowy instrument nazwano fortepianem. Wśród londyńskich twórców takich instrumentów byli pochodzący z Niemiec Johann Zumpè i Gabriel Buntebart. Niewykluczone, że Buntebart przybył do Londynu w 1761 r. w towarzystwie Zofii Charlotty Mecklenburg-Strelitz, wytrawnej klawesynistki i przyszłej żony króla Jerzego III. W latach 1768 - 1778 obaj mistrzowie wspólnie tworzyli stołowe fortepiany, które zyskały popularność w domowym muzykowaniu. Były one chętnie używane do gry solo, jak i do akompaniamentów w amatorskich przedstawieniach teatralnych i śpiewie. Po rozwiązaniu pierwszej spółki Gabriel Buntebart założył nową manufakturę z udziałem Christopher’a Sievers’a. Ich nazwiskami sygnowany jest instrument z 1785 r., zakupiony przez Muzeum – Zamek. Na intarsjowanej listwie nad klawiaturą umieszczono napis „Gabriel Buntebart et Sievers Londini Fecerunt 1785 / Princes Street Hanover Square”. Instrument jest krótszy od typowych ówczesnych fortepianów stołowych (4½ oktawowa klawiatura o zasięgu C-f3). Możliwe, że był przeznaczony dla dzieci lub do damskiego buduaru. Fortepian nie posiada nóg, ustawiany bezpośrednio na stole lub specjalnym stojaku ramowym, jak wcześniejsze klawikordy. Warto pamiętać, że w łańcuckich zbiorach Izabeli Lubomirskiej znajdował się podobny fortepian stołowy innego słynnego londyńskiego wytwórcy „Fridericus Beck Londini fecit 1779. N.4 and 10. Broad Street Soho”.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967