Agrafa z kołpaka księcia Franciszka I (1577 - 1620)

Agrafa skomponowana została z tworzących gęsty splot lekkich form schweifwerkowych oraz stylizowanych motywów roślinnych, zdobionych wieloma subtelnymi odcieniami emalii. Środkowy diament umieszczony został w wysokiej kaszcie o ozdobnie opracowanych ściankach, zakończonych błękitnie emaliowanym lambrekinem. Trzy pozostałe oprawy diamentów, wraz z otaczającymi je płatkami, tworzą formy kwiatonów wyniesionych ponad ażurowy stelaż rozety. Brzegi wolut pokrywają drobne kuliste wypustki pokryte emalią, a niektóre z emaliowanych płaszczyzn pokrywają precyzyjne złote wzory wykonane w technice emalii żłobkowej. Taka skomplikowana, wielopłaszczyznowa i dynamiczna kompozycja, cechująca się ekspresją i wirtuozerią form jest charakterystyczna dla manierystycznych klejnotów z przełomu XVI/XVII wieku.

Agrafa jest największym klejnotem spośród trzynastu rozet zdobiących kołpak księcia pomorskiego Franciszka I. Poza nią w skład kompletu wchodziły mniejsze klejnoty w dwóch typach: z małym diamentem w otoczeniu czterech pereł oraz z pojedynczym diamentem w dużym kaszcie. Rozety łączono za pomocą uszek i haczyków w łańcuch i upinano na otoku kapelusza lub kołpaka. Agrafę umieszczano pośrodku, bezpośrednio pod egretą. Identyczny z zachowanym sznur klejnotów widoczny jest zarówno na pośmiertnym portrecie księcia z 1621 roku, jak też na znanym z archiwalnej fotografii reprezentacyjnym portrecie z 1616 roku pędzla szczecińskiego malarza Johanna Leonischa.

Monika Frankowska-Makała