Brama Krakowska w Lublinie

Leon Urmowski urodził się prawdopodobnie we Lwowie około 1794 roku, skąd przeprowadził się do wraz z bratem, Klemensem, do Zamościa, a następnie około 1809 roku zamieszkał w Lublinie. W roku 1810 wstąpił do Szkoły Elementarnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie. Już wówczas zdradzał wybitne zdolności artystyczne, które potwierdzały rysunki złożone wraz z prośbą o przyjęcie do szkoły. Mimo że nie odebrał wykształcenia artystycznego, w szkole mógł doskonalić umiejętności z zakresu rysunku i topografii. W 1812 roku uczestniczył w działaniach kampanii rosyjskiej Napoleona jako żołnierz i adiutant sztabu głównego 17. dywizji dowodzonej przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Pierwszy etap działań wojennych relacjonował w prowadzonym przez siebie dzienniku, w którym obok przebiegu trasy znalazły się między innymi opisy miejscowości i zabytków architektury. Kres rozwijającej się karierze wojskowej położyła przedwczesna śmierć. Urmowski zmarł w 1814 roku, w wieku około dwudziestu lat, na gruźlicę płuc, zaledwie dziesięć miesięcy po powrocie do Lublina. Młody wiek był zapewne jedną z głównych przyczyn, dla których zachowało się niewiele prac artysty. Tuż przed śmiercią powstały dwa widoki miasta – jeden z ujęciem wzgórza Zamkowego, drugi przedstawiający Bramę Krakowską w perspektywie Krakowskiego Przedmieścia. Oba należą do typu XIX-wiecznych widoków architektury polskiej związanych z dążeniem do dokumentowania pamiątek przeszłości, które miało rozpowszechnić wiedzę na temat rodzimych zabytków. Krakowskie Przedmieście od wieków stanowiło najbardziej reprezentacyjną arterię komunikacyjną miasta. Nazywane niegdyś Platea Magna było częścią szlaku wiodącego z Krakowa na wschód. Urmowski skoncentrował się na przedstawieniu fragmentu ulicy prowadzącego do Bramy Krakowskiej, rozpoczynając od ujętego po lewej kościoła św. Ducha i narożnej kamienicy przy skrzyżowaniu z ulicą Bernardyńską po prawej. W latach 20. XIX wieku przy Krakowskim Przedmieściu, w miejscu widocznych na rycinie pozostałości spalonego założenia Karmelitów Bosych, wzniesiono nową siedzibę Urzędu Municypalnego (Nowy Ratusz). Kompozycja pozbawiona jest wyłącznie charakteru dokumentacyjnego – artysta wprowadził rozbudowany sztafaż, ukazując sylwetki ubranych w eleganckie stroje przechodniów oraz codzienne życie skupionych na swych zajęciach mieszkańców.

Anna Hałata