Przechyłomierz okrętowy LO 55

Przechyłomierz to przyrząd, zaopatrzony w mechanizm wahadłowy, wychylający się na tle wyskalowanej tarczy, z której odczytuje się wartość kąta o jaki przechylony jest w danym momencie statek. Podziałka kątowa zbudowana jest tak, by wskazywać wartości przechyłu zarówno na prawą jak i na lewą burtę, tak więc wartość zero umieszczona jest po środku i powinna być wskazywana kiedy statek jest w spoczynku. Dwie dodatkowe wskazówki pokazują maksymalny odnotowany przechył statku niezależnie dla prawej i lewej burty.

Każda jednostka pływająca po wybudowaniu lub znaczącym remoncie, mogącym mieć wpływ na środek ciężkości, przechodzi próbę przechyłów. Polega ona na przemieszczaniu określonych ciężarów z burty na burtę i pomiarze kątów uzyskanego przechyłu w celu wyliczenia współrzędnych środka ciężkości oraz wysokości pozornego środka obrotu, a także korekcji, wyliczanych teoretycznie, krzywych ramion momentu prostującego, mających znaczenie przy dużych przechyłach. Wartości te, wraz z dodatkowymi danymi jak środek wyporu, siła wyporu i siła ciężkości jednostki pływającej służą do określania stateczności. Jest to pojęcie z zakresu teorii okrętu mówiące o zdolności jednostki pływającej do przeciwstawiania się siłom zewnętrznym, takim jak grawitacja, falowanie morza i wiatr, mogącym spowodować jego przewrócenie, a więc w zasadniczy sposób dotyczące bezpieczeństwa. Kryteria stateczności jednostek pływających określone są przepisami polskimi i międzynarodowymi a dodatkowo uzależnione mogą być m.in. od rodzaju przewożonego ładunku.

Załogi statków zobowiązane są do stałej kontroli przechyłu statku, która ważna jest nie tylko w czasie sztormu, gdy fale na morzu są duże, a podmuchy wiatru mogą być silne i gwałtowne, ale także przy zmianach kursu oraz załadowywaniu i rozładowywaniu statku w porcie.

Modele takie jak prezentowany mogły być używane na różnych jednostkach. Identyczny, choć wcześniejszy egzemplarz o niższym numerze seryjnym, znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku (CMM/S/177) i stanowi wyposażenie s.s. "Sołdek", pierwszego po II wojnie światowej stalowego statku pełnomorskiego zbudowanego w polskich stoczniach, którego portem macierzystym był Szczecin.

Leszek Kocela