Drzwiczki do spichlerza

Spichlerze dogońskie (guyon, l. poj. guyo) umiejscawiane są najczęściej wewnątrz zagród stanowiących centrum życia rodzinnego. W kraju Dogonów wygląd wioski, domów mieszkalnych, spichlerzy, kształt wielu przedmiotów codziennego użytku ma swoje uzasadnienie w mitologii. Na przykład rozplanowanie każdej dogońskiej wioski odpowiada schematowi ciała mitycznego bóstwa Nommo, zwanego też przodkiem. W myśl tego założenia togu-na, czyli dom spotkań mężczyzn jest głową Nommo, a zagrody poszczególnych rodów dogońskich wypełnione licznymi spichlerzami stanowią jego korpus. Punulu – domy odosobnienia dla kobiet, które zawsze znajdują się na skraju wnioski, to według opowieści Dogonów ręce leżącego przodka, a ołtarze usytuowane w centralnej części wioski symbolizują jego narządy rodne. Są to zawsze ołtarze męski i żeński i nie ma w tym nic dziwnego, biorąc pod uwagę, że pierwszy przodek w czasach mitycznych był jednocześnie mężczyzną i kobietą. Inne ołtarze ulokowane przy granicy wioski są na dogońskim planie nogami Nommo. Kształt spichlerza też nie jest bez znaczenia. Według Ogotemmelego, który przekazał część wiedzy swego ludu francuskiemu etnologowi Marcelowi Griaule’owi, ścianki spichlerza zwężają się ku górze, ponieważ wyobraża on kobietę leżącą na plecach, która nogami i rękoma podtrzymuje dach będący symbolem nieba. Przywoływanie postaci kobiety – kojarzonej zawsze z płodnością, a pośrednio z dostatkiem, ma zapewnić zasobne wypełnienie spichlerzy, umożliwiające utrzymanie rodziny.

Drzwiczki wykonane są z dwóch desek połączonych żelaznymi klamrami. Ozdobione są przedstawieniem kobiecych piersi oraz drobnymi rytami nawiązującymi do znaków znajdujących się na ciele Nommo. Drzwiczki zaopatrzone zostały w system zawiasów zwany biegunem z dwoma czopami: górnym i dolnym. Montowane są zawsze w drewnianej ramie.

Ewa Prądzyńska