Pobocznica wędzidła końskiego (krępulec kolczasy)

Ten zagadkowy niewielki przedmiot, złożony z tulejki i czterech kolczastych ramion, stanowi element pokaźnego skarbu, w którego składzie wystąpiły także spiralne naramienniki, groty włóczni i siekierki. Pierwsza wzmianka o depozycie, znalezionym podczas kopania torfu, pojawiła się w naukowym czasopiśmie „Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit” w 1878 roku, czyli tuż po odkryciu. Dzięki staraniom kilku światłych osób, metale zostały przekazane w komplecie do zbiorów szczecińskiego Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde (Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza).

Identyfikacja przedmiotów ze skarbu nie stwarzała właściwie od początku problemu. Kłopot stanowiła jedynie osobliwie wyglądająca kolczasta tulejka. Najpierw była opisywana po prostu jako przedmiot lub urządzenie o niewiadomym przeznaczeniu, znacznie później pojawiły się bardziej konkretne określenia: kolczasty zacisk, uchwyt czy odpadek odlewniczy. Były to jednak tylko domysły, gdyż brakowało jakichkolwiek podstaw – innych podobnych znalezisk, które dawałyby szansę na ustalenie faktycznej funkcji przedmiotu.

Musiało upłynąć ponad 140 lat, aby ta, bez wątpienia frapująca kwestia została rozwikłana. Stało się to możliwe dopiero w 2021 roku, za sprawą przysłanego, do Działu Archeologii Muzeum Narodowego w Szczecinie, listu z Włoch. Doktor Francesco Rubat Borel zawiadamiał w nim, że podczas badań osady palowej na jeziorze Viverone (na granicy Alp i Niziny Piemonckiej) odkryto brązowe wędzidło, złożone z pręta i dwóch zakończeń – identycznych jak okaz z Babina. Dzięki temu stało się jasne, że znalezisko babińskie to tzw. pobocznica (nazywana także krępulcem), stanowiąca jedno z zakończeń wędzidła, uniemożliwiających jego przesuwanie się w pysku konia w trakcie ściągania wodzy.

Obydwa odkrycia, włoskie i pomorskie, należą do unikatowych europejskich zabytków, których chronologię określa się na przełom wczesnej i starszej epoki brązu, czyli lata około 1600-1500 BC.

Dorota Kozłowska