20 złotych

Banknoty polskie emitowane po roku 1930 nie stanowiły elementów jednej serii. Poszczególne nominały różniły się zarówno stylistycznie, jak i graficznie. W 1936 roku Bank Polski postanowił odejść od tej praktyki. Jednocześnie podjęto decyzję o zmianie procesu produkcji, tak aby banknoty posiadały bogatszą szatę graficzną oraz były bardziej trwałe. Opracowanie nowych projektów powierzono Wacławowi Borowskiemu. Tak jak wielu polskich malarzy i grafików okresu międzywojennego kształcił się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem między innymi Józefa Mehoffera. Zaprojektowana przez niego seria banknotów miała obejmować nominały od 10 do 500 złotych, wspólnym elementem miało być upamiętnienie wybitnych dowódców polskich. Niestety wybuch wojny uniemożliwił pełną realizację projektu. Przed jej wybuchem do oficjalnego obiegu trafił jedynie banknot o nominale 20 złotych.

Spośród innych banknotów tej serii do procesu produkcyjnego trafił także nominał pięćdziesięciozłotowy z podobizną generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Do wybuchu II wojny światowej zdołano wydrukować jedynie niewielką część projektowanego nakładu. W nieznanych bliżej okolicznościach pewna liczba egzemplarzy trafiła do obiegu w pierwszych dniach września 1939 roku na terenie województwa pomorskiego.

Na banknocie dwudziestozłotowym umieszczono wizerunek Emilii Plater, bohaterki powstania listopadowego. Jej portret znalazł się na awersie oraz w postaci znaku wodnego na marginesie banknotu. Dwudziestozłotówka trafiła do obiegu 30 września 1938 roku i pozostała w nim także w pierwszych miesiącach okupacji. Władze Generalnego Gubernatorstwa termin wycofania z obiegu ustaliły na 7 maja 1940 roku, jednak ostatecznie nastąpiło to 31 maja tegoż roku. W pewnym sensie żywot tego banknotu okazał się dłuższy. Stał się on bowiem wzorcem do stworzenia okupacyjnego banknotu o tym samym nominale, wypuszczonego przez Bank Emisyjny w Polsce, instytucję powołaną dla terenów Generalnego Gubernatorstwa przez niemieckie władze okupacyjne. Oba banknoty były niemal identyczne pod względem szaty graficznej. Jedynym różniącym je elementem było umieszczenie portretu gajowego z Białowieży na niezadrukowanym marginesie nowego banknotu, w miejscu, gdzie na banknotach przedwojennej emisji znajdował się znak wodny.

Leszek Poniewozik