Kwartnik ruski Ludwika Węgierskiego

Jednym z najważniejszych osiągnięć politycznych Kazimierza Wielkiego było przyłączenie do Polski Rusi Halickiej w 1340 roku. Objęcie granicami państwa polskiego dużych terenów zamieszkałych przez ludność ruską skutkowało koniecznością wprowadzenia osobnej monety. Rolę taką pełniły srebrne kwartniki ruskie, zwane też półgroszami, oraz miedziane denary, znane jako puły. Oba typy monet, oprócz podstawowej roli środka płatniczego, miały także podkreślać związek Rusi Halickiej z Polską. Z tej racji na obu znalazł się monogram króla w postaci gotyckiej litery „K”, natomiast na kwartnikach rolę tę pełnił ponadto napis otokowy: MONETA DO[MIN]I RVSCIE K[AZIMIRI] REGIS POLONIE (moneta pana Rusi Kazimierza, króla Polski). Po śmierci Kazimierza Wielkiego władzę w Polsce objął jego siostrzeniec Ludwik Węgierski. Początkowo zarząd Polski i Rusi objęła matka Ludwika – Elżbieta Łokietkówna. W 1372 roku król powierzył Ruś księciu Władysławowi Opolczykowi. Sześć lat później Ludwik Węgierski objął samodzielne rządy nad Rusią.

Za czasów Władysława Opolczyka oraz Ludwika Węgierskiego kontynuowano wybijanie zarówno kwartników, jak i denarów ruskich. Zachowały one również dotychczasowy wygląd rewersu. Podobnie jak za czasów Kazimierza Wielkiego przedstawiał on na denarze koronę, natomiast na kwartniku ruskiego lwa kroczącego w lewo. Zmienił się jednak przekaz propagandowy awersu. W miejsce ukronowanej litery „K” pojawił się początkowo inicjał imienia Władysława („W”) a następnie zwieńczone koroną „L” Ludwika Węgierskiego. Jeszcze dobitniej zmianę wyrażał napis na otoku. Początkowo na awersie znalazły się słowa: WLADISLAVS DVX (Władysław książę), na rewersie zaś: MONETA RVSSIE (moneta Rusi), natomiast od 1378 roku na awersie: LODVICI R[EGIS] VNGARIE, na rewersie: MONETA RVSSIE (Ludwika króla Węgier moneta ruska). W obu przypadkach zabrakło odniesień sugerujących związek Rusi Halickiej z Polską. Wiązało się to z polityką Ludwika Węgierskiego, który traktował Ruś jako prowincję Węgier.

Zarówno kwartniki, jak i puły ruskie Ludwika Węgierskiego były wybijane w mennicy we Lwowie. Ich produkcja – podobnie jak za czasów Kazimierza Wielkiego – nie była zbyt wielka, przez co obecnie są to monety stosunkowo rzadkie.

Leszek Poniewozik