Figura kultu zmarłych

Rzeźby steatytowe znajdowane m.in. podczas prac rolnych przez współczesnych mieszkańców Gwinei, Sierra Leone i Liberii nazywane są odpowiednio w języku kissi pomda lub pomta (liczba pojedyncza pomdo), a w języku mende nomolisia (liczba pojedyncza nomoli). Kissi traktują wykopywane figurki jako powracających przodków, natomiast ludy mieszkające w Sierra Leone uważają je za duchy opiekujące się plonami. W obu przypadkach trudność sprawia datowanie oraz określenie grupy etnicznej, której przedstawiciele je wykonali. Niektórzy badacze uważają, że mogą pochodzić z XVI wieku, bowiem dostrzeżono na nich elementy charakterystyczne dla szesnastowiecznych strojów portugalskich. Nie do końca jasny jest również cel ich powstawania. Prezentowana figurka pomdo prawdopodobnie przedstawia kobietę otoczoną dziećmi. Na głównej postaci ludzkiej wyrzeźbiono charakterystyczny naszyjnik przypominający kryzę. Figurki pomda i nomolisia ozdobione biżuterią, lub zaprezentowane z bronią mogły być przedstawieniami postaci obdarzonych kultem, chwałą czy dostojeństwem. Są to bowiem oznaki atrybuty osób zajmujących wysoką pozycję społeczną. Istnieje duże prawdopodobieństwo, iż pierwotnie zarówno rzeźby pomda jak i nomolisia przedstawiały zmarłych wysokiej rangi, na przykład szefów wiosek, ich żony lub innych notabli.

Według niektórych źródeł figurek kultu zmarłych pomda używano w obrządku grzebalnym. Uważa się, że chowano je razem ze zmarłym. Następnie po roku odkopywano rzeźbę, zawijano w tkaninę, niekiedy dodawano jakiś atrybut, na przykład broń lub narzędzia i ustawiano na ołtarzu rodzinnym.

Katarzyna Findlik-Gawron