Sprzączka żelazna

Sprzączki są najbardziej charakterystycznymi elementami skórzanych pasów. Z okresu wczesnego średniowiecza znane są egzemplarze wykonane z metali kolorowych oraz żelaza. Reprezentują różne typy i formy – od okrągłych, gładkich i zdobionych motywami geometrycznymi i roślinnymi, najbardziej popularnych, po okazy jednostkowe, bardzo reprezentacyjne. Ta wielorakość jest wskazówką, że pasy skórzane, oprócz stricte utylitarnej, pełniły także funkcję ważnego, eksponowanego dodatku do stroju, a elementy metalowe, w tym sprzączki, były nośnikami informacji na temat pozycji właściciela w hierarchii społecznej. Sprzączki żelazne odznaczają się z reguły znacznie mniejszą finezją wykonania.

Z przedstawień ikonograficznych wynika, że stosowane były w strojach damskich i męskich. Dekoracyjność pasów wzrastała stopniowo, wraz ze zmianami dokonującymi się w modzie, a także doskonaleniem technik wytwórczych. Najbardziej rozpowszechnione były „zwykłe” taśmy skórzane, zdobione nacinaniem lica, drobnymi motywami ażurowymi lub wzorami puncowanymi. Taki „zwykły” pasek skórzany, tekstylny lub sznur pełnił funkcję dzisiejszej torebki, albo tzw. pasa monterskiego. Do pasa, czasem przez specjalne poziome nacięcia, a czasem bezpośrednio, mogły być przytraczane najróżniejsze przedmioty, które ich właściciel chciał mieć pod ręką. Warto zauważyć, że wyraźne nasilenie występowania pasów skórzanych, a także sprzączek do nich, zauważa się w XII – 1. połowie XIII wieku. Sądząc ze wzrastającej stopniowo frekwencji znalezisk fragmentów pasów i stopniowym zaniku bardzo dekoracyjnych sprzączek, wydaje się, że skórzany pas jako element odzieży wyraźnie upowszechnił się w XIII stuleciu.

Anna Bogumiła Kowalska