Arcades Nommees Passage Anglais

Romantyczny widok przedstawia zakątek parku Czartoryskich w Puławach. Wybrany fragment obejmuje otoczenie Schodów Angielskich, położonych w pobliżu pałacu. Zbudowane około 1800 roku kamienne przejście wyłożone kocimi łbami łączyło okalający siedzibę ogród górny z położonym poniżej, schodzącym do Wisły dawnym ogrodem dolnym. Obrośnięta gąszczem krzewów surowa konstrukcja arkadowa o ostrołukowym wykroju, z dwoma słupami flankującymi wejście, odsyła do motywów z gotyckich powieści grozy albo książek przygodowych. Po lewej stronie wejścia widnieje kamienna tablica z inskrypcją: „O wy dęby szelestem powiewnym odzowne / Modniejące starością siwym mchem szanowne / Sadził was własną ręką dla swojego syna / Nestor nasz późne plemię rodu Gedymina”.

Poetycka strofa wiąże się z koncepcją puławskiego parku autorstwa Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej. Zbiór reguł dotyczących sztuki ogrodowej i osobiste doświadczenia księżna zebrała w księdze Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów (1805). Sporo miejsca poświęciła w niej drzewom, najważniejszą rolę przyznając tym najstarszym. Ze względu na wielkość i szczególną urodę stanowiły kluczowe punkty widokowe krajobrazowej przestrzeni puławskiego założenia. Dla Izabeli Czartoryskiej, oprócz walorów estetycznych, równie ważna była symbolika, jaką człowiek przez tysiąclecia nadawał drzewom. Niektóre gatunki obrosły w mityczne i religijne znaczenia, a długowieczne okazy, „pielgrzymując” w czasie, mimowolnie stały się świadkami prywatnej, rodzinnej i narodowej historii. Przytoczone wersy były rodzajem hołdu ówczesnych Czartoryskich dla nobliwych dębów i wyrazem dumy z przynależności do rodu związanego przez przodków z dynastią królewską.

Karta pochodzi z wydanego w Paryżu w 1858 roku albumu litograficznego Album des vues de l’Institut Alexandra du jardin et des environs de Novo Alexandra (Pulawy)… Autorką dwudziestu czterech rysunkowych i akwarelowych pierwowzorów była Barbara Czernof, nauczycielka rysunku w Aleksandryjskim Instytucie Wychowania Panien. Carski zakład edukacyjno-wychowawczy funkcjonował w skonfiskowanym po 1831 roku przez Rosjan majątku, znajdującym się w Puławach, przemianowanych przez władze carskie na Nową Aleksandrię. W latach 50. XIX wieku artystka wykonała wiele prac ukazujących zakątki dawnej siedziby Czartoryskich i widoki okolicznych miejscowości: Parchatki, Janowca, Kazimierza.

Bożena Kasperowicz