Tłok pieczętny Stanisława Kostki Potockiego

Tłok pieczętny Stanisława Kostki Potockiego

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zachowało się przeszło czterdzieści zabytków sfragistyki, czyli pieczęci lub tłoków pieczętnych. Określenie sfragistyka pochodzi od greckiego słowa sphragis oznaczającego pieczęć (alternatywnie, od języka łacińskiego – sigillum – sygillografia) i definiuje gałąź pomocniczych nauk historycznych, której badania koncentrują się na pieczęciach – odczytywaniu ich znaczenia, a także ustalaniu okoliczności ich powstania. Historia sfragistyki sięga XIX wieku; dostrzeżono wówczas, że pieczęcie mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy, wnoszący wiedzę w zakresie ustaleń politycznych, heraldycznych, z zakresu dyplomacji, a także innych wątków związanych z przeszłością.

Zespół pieczęci i tłoków pieczętnych zachowanych w zbiorach Muzeum pod względem czasu powstania sięga aż do XVIII wieku. Pieczęcie oraz tłoki dotyczą nie tylko dóbr wilanowskich. Zespół zawiera obiekty, które powiązać można z konkretnymi osobami – właścicielami Wilanowa w kontekście piastowanych przez nich urzędów, ale także takie, które dokumentują system administrowania dobrami i ich funkcjonowania, nie tylko wilanowskimi.

Prezentowany tłok pieczętny posiada wklęsłoryty typariusz (co oznacza, że odbijany obraz jest wycięty w głąb). Typariusz o kształcie ośmiokątnym, umieszczony jest na uchwycie w formie walca. W polu pieczętnym angielska tarcza herbowa (określenie angielska definiuje kształt tarczy) z godłem Pilawa – trzeciapółkrzyż, w błękitnym polu. Nad tarczą umieszczony jest hełm prętowy z wyrastającymi z niego labrami – ornamentem roślinnym, o kształcie układającej się symetrycznie wici. Ponad hełmem znalazła się oznaka godności jaka przysługuje osobie pieczętującej się omawianym znakiem – dziewięciopałkowa korona hrabiowska oraz klejnot – pióropusz z pięciu strusich piór. Wokół herbu poprowadzony jest napis w języku francuskim: LE COMTE STANISLAS POTOCKI. Jest to zatem tłok pieczętny, który stosowany był przez Stanisława Kostkę Potockiego (1755-1821), współwłaściciel dóbr wilanowskich (za sprawą małżeństwa z Aleksandrą z Lubomirskich), polityk, pisarz, badacz starożytności i historyk sztuki, twórca pierwszego Muzeum sztuki w Polsce, otwartego w dawnej rezydencji króla Jana III, w 1805 roku.

sfragistyka, sphragis, Stanisław Kostka Potocki, właściciel Wilanowa, typariusz, pole pieczętne, Muzeum sztuki, rezydencja króla Jana