Kompozycja-studium

W szczecińskich zbiorach znajduje się obraz Kompozycja – studium Okno – szkic do obrazu autorstwa Strzemińskiego. To nie jedyne jego dzieło podejmujące tę tematykę. Przykładem jest Okno z 1948 roku z Galerii Starmach w Krakowie. Jak większość prac Strzemińskiego jest to wypowiedź artystycznie ściśle powiązana z jego przemyśleniami teoretycznymi. W studium okna widoczne są nawiązania do analizy pełnego widzenia empirycznego, która jest częścią rozważań z Teorii widzenia jego autorstwa (Kraków 1958). Artysta wyjaśnia, jakie znaczenie miała trójwymiarowa perspektywa zbieżna, na której podstawie były tworzone efekty przestrzenne od XV do 1. połowy XIX wieku. Zasady jej tworzenia związane były ściśle z prawami obliczeń matematycznych, zdawałoby się nieomylnych. Jednak Strzemiński zauważa, że bazowała ona na błędnej przesłance, jakby rzeczywistość, która znajduje się przed nami była przez nas ogarniana jednym spojrzeniem, a na końcu leży punkt zbiegu. Teoretyk zauważa, że tak nie jest – nasze oczy wędrują z przedmiotu na przedmiot. Dla potwierdzenia swej teorii tworzył liczne szkice pomieszczeń, które pokazują schematy układów obrazów (Hoocha, Vermeera itd.). Studium okna przedstawia podobne, co odnajdujemy na zarysach pomieszczeń w jego rozważaniach teoretycznych. W szczecińskim szkicu są one dodatkowo usytuowane na układach geometrycznych kształtów jednobarwnych – niebieskich, zielonego, beżowych, bordowego i kilku odcieni brązu. Można odczytywać je jako plamy konotujące pewne stałe formy krajobrazu, który mógłby pojawić się za oknem, a niebieski – to tyle odniesienie do tego, co za oknem, ile do samego okna (niebieska plama oderwana została od swojego konturu). Dzieło to stanowi próbę oddania rzeczywistości w zgodzie ze świadomością zasad teorii widzenia – studium okna staje się w ten sposób odpowiedzią, w jaki sposób można pokazać przedmiot przy założeniu, że spojrzenie jest ruchome.

Beata Małgorzata Wolska