Archanioł Gabriel ze sceny Zwiastowania

Analizując format oraz kompozycję można wysnuć wniosek, że przedstawienie Archanioła Gabriela było prawdopodobnie wmontowane w skrzydła ołtarza po jego prawej stronie. Wraz z drugą zachowaną tablicą z wizerunkiem Marii (MNS/Szt/1047), składało się na scenę Zwiastowania. Odziany w białą tunikę i udrapowany na niej czerwony płaszcz Anioł zwraca się ku Marii. Unosi prawą dłoń w geście błogosławieństwa, a w lewej ręce trzyma kwiat lilii, symbol czystości. Pod jego stopami ukazano skłębione chmury, a nad głową jaśniejący obłok, na tle którego wznosi się biała gołębica, symbolizująca Ducha Świętego.

Dr Janina Kochanowska (1948- ) datowała tablice na koniec XVI wieku wiążąc ich autorstwo z kręgiem artystów wykonujących ołtarz do kościoła zamkowego w Szczecinie, a zwłaszcza z Matthiasem Netherem (czynnym około 1596-1603), nadwornym malarzem księcia Jana Fryderyka (od 1597). Brak jednak dowodów potwierdzających tę tezę, zwłaszcza, że jak dotąd nie ma możliwości ustalenia pochodzenia obiektu. Bardziej prawdopodobne jest, że obraz powstał w pierwszej połowie XVII wieku, bowiem układ kompozycji nawiązuje do sceny Zwiastowania autorstwa Hermana Hana (1580 – około 1628), znajdującego się obecnie w kościele w Kläckeberg w Szwecji. Han pracował w Gdańsku, Chojnicach i Pelplinie, miał kilku uczniów, jeden z których mógł być autorem skrzydeł ze Zwiastowaniem.

Ze względu na krytyczny stosunek reformacji do kultu maryjnego, w okresie nowożytnym temat Zwiastowania częściej podejmowany był w sztuce katolickiej niż protestanckiej. W dawnym Księstwie Pomorskim, gdzie w 1534 roku przyjęto luteranizm, tematy maryjne podejmowane były jednak nadal w przedstawieniach, co wynikało przede wszystkim z głębokiego tradycjonalizmu pomorskiego społeczeństwa i kleru.

Justyna Bądkowska